Błędy w myśleniu zdarzają się nam wszystkim. Ludzki umysł każdego dnia przetwarza niewyobrażalną ilość informacji. Aby sobie z tym poradzić, automatycznie i niezależnie od woli stosuje schematyczne uproszczenia. Czasami jednak zdarza mu się pominąć lub zniekształcić istotne fakty. Doświadczeni rekruterzy zdają sobie z tego sprawę i dokładają wszelkich starań, by identyfikować i eliminować swoje błędy w myśleniu. Oto 5 pułapek umysłu, które najczęściej przytrafiają się podczas rozmów rekrutacyjnych.
Pułapka umysłu numer 1: strategia konfirmacji
Ten błąd myślenia jest wyjątkowo powszechny. Strategia konfirmacji polega na tendencyjnym przetwarzaniu docierających informacji po to, by uzyskać potwierdzenie dokonanych założeń. W efekcie dążymy do utwierdzenia się w przekonaniu, że mamy rację, zamiast docierać do obiektywnej prawdy.
Strategia konfirmacji może działać w dwie strony:
- Wtedy, kiedy uznasz kogoś za kandydata idealnego – będziesz wtedy nadmiernie koncentrować się na jego mocnych stronach, tracąc z oczu te słabsze,
- A także wtedy, kiedy kandydat wywrze na Tobie niekorzystne wrażenie – skupisz się wówczas na jego wadach, jednocześnie pomniejszając mocne strony.
Numer 2: efekt pierwszego wrażenia
Proces oceniania innych zachodzi ekstremalnie szybko i nieświadomie. Szacuje się, że pierwsze wrażenie powstaje zaledwie w ciągu kilku sekund. Niezwykle trudno jest je potem zmienić. Co więcej, na tę pułapkę umysłu nakłada się wspomniana wyżej strategia konfirmacji. Ludzka umiejętność wydawania sądów choć działa sprawnie, nie jest wolna od pomyłek. Wrażenia te powstają na podstawie subtelnych sygnałów takich jak zapach, mowa ciała, ton głosu, mimika… Które wcale nie muszą świadczyć o czyichś immanentnych cechach – mogą odpowiadać jedynie aktualnemu doświadczeniu (sprawdź numer 5, podstawowy błąd atrybucji). To zniekształcenie poznawcze może wpłynąć na Twoją postawę i zachowanie wobec drugiej osoby. Większą przychylność okażesz osobie, którą ocenisz pozytywnie, dzięki czemu będzie miała ona szansę wypaść jeszcze lepiej (i odwrotnie w przypadku osoby, którą ocenisz negatywnie).
Numer 3: podobne przyciąga podobne
Bardziej lubimy tych, którzy są do nas podobni. W życiu prywatnym ma to pewną zaletę – trwalsze i bardziej harmonijne relacje nawiązujemy z osobami wyznającymi podobne systemy wartości. W biznesie jednak tendencja ta to kolejna pułapka umysłu. Firmy powinny zatrudniać osoby o zróżnicowanych temperamentach, preferowanych metodach pracy, poglądach czy umiejętnościach. Dobra wiadomość jest taka, że efekt ten możesz wykorzystać w pozytywny sposób. Pomoże Ci on w doborze osób dobrze dopasowanych do kultury organizacyjnej – pod warunkiem, że wcześniej uświadomisz sobie wystąpienie tego zjawiska.
Numer 4: efekt Dunninga-Krugera
Zdarzyło Ci się kiedyś dojść do wniosku, że im więcej wiesz na dany temat, tym bardziej uświadamiasz sobie, jak wiele jeszcze nie wiesz? Zjawisko to związane jest z efektem Dunninga-Krugera. To wyjątkowo powszechna pułapka umysłu, która polega na tym, że niski poziom wiedzy czy umiejętności idzie w parze z zawyżaniem subiektywnego poczucia kompetencji.
Jeżeli podczas rozmowy rekrutacyjnej odniesiesz wrażenie, że kandydat wyjątkowo pozytywnie ocenia swoje umiejętności, to możesz mieć do czynienia z efektem działania tego zniekształcenia poznawczego (tym razem po stronie kandydata). W razie wątpliwości możesz zweryfikować jego deklaracje stosując wywiad behawioralny lub testy kompetencyjne.
Numer 5: podstawowy błąd atrybucji
Pułapka umysłu, która przejawia się wyciąganiem nieuprawnionych wniosków o charakterze generalnym na podstawie obserwacji jednorazowych zdarzeń. Zilustrujemy to prostym przykładem:
Kandydat przychodzi na spotkanie spóźniony. Z trudem odpowiada na pytania, wydaje się być rozkojarzony i nieobecny myślami. Jak zinterpretowałbyś jego zachowanie?
Niektórzy mogliby pomyśleć, że jest niepunktualny, albo nawet mało sumienny i arogancki. Może mieć problemy z komunikacją lub zwyczajnie nie zależy mu na tej pracy. Niewykluczone, że kontakt z nim wywołuje u Ciebie niechęć i poirytowanie.
Spójrzmy na to z drugiej strony. Na jego zachowanie wpływa szereg różnych czynników – także czysto sytuacyjnych. Nie wiadomo, co wydarzyło się na chwilę przed spotkaniem.
Załóżmy, że nasz kandydat tuż przed wejściem do siedziby Twojej firmy dowiedział się, że jego żona została zabrana na porodówkę. W innej sytuacji mógłby zachowywać się zupełnie inaczej, wywołując u Ciebie odmienne wrażenie.
Oczywiście również znacznie mniej spektakularne wydarzenia potencjalnie mogą wpływać na zachowania prezentowane przez kandydatów. Perfekcyjnie rozwinięte umiejętności zarządzania emocjami oraz autoprezentacją na pewnych stanowiskach są kluczowe, jednak nie jest to regułą.
Podstawowy błąd atrybucji może także dotyczyć pozytywnych zjawisk – nawet jeżeli w danym miejscu pracy kandydat osiągał same sukcesy, nie znaczy, że będzie w stanie dokonać tego samego w innym środowisku.
Jak zmniejszyć ryzyko, że którakolwiek pułapka umysłu zaburzy Twoją percepcję? Oprócz wywiadu stosuj także niezależne metody pomiarowe, takie jak kwestionariusze psychometryczne, symulacje oraz testy kompetencji. Dzięki temu zyskasz bardziej kompleksowy obraz kandydata.
Nie miej sobie za złe, jeżeli odnajdujesz się w którymś z powyższych opisów. Pamiętaj, że pułapki umysłu dotyczą nas wszystkich! Nieuleganie im wymaga dużej samoświadomości oraz wytrwałej pracy. Mamy nadzieję, że wiedza zawarta w tym artykule przyczyni się do Twojego dalszego rozwoju 🙂
