Czym jest opieka naprzemienna nad dzieckiem i jak się ja ustala? W tym tekście wytłumaczymy, na czym polega taki system podziału opieki nad dzieckiem, a także, jak wpływa na wysokość alimentów i innych świadczeń. To jedno z popularnych rozwiązań dla par, które po rozstaniu muszą na nowo podzielić się opieką dla dobra dziecka. Jakie wady i zalety ma opieka naprzemienna?
Czym jest opieka naprzemienna?
Na czym polega opieka naprzemienna nad dzieckiem? Pomimo, że termin ten nie ma swojej konkretnej definicji, zawartej w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, taki system podziału opieki nad dzieckiem to coraz chętniej wybierane przez rodziców rozwiązanie. Rozstania, choć z pewnością niełatwe, schodzą na drugi plan, kiedy najważniejsze staje się to, aby kierować się dobrem dziecka i to, jak o nie nadal wspólnie, ale osobno, dbać.
Jednym ze sposobów na to jest ustalenie opieki naprzemiennej nad dzieckiem. Polega ona na sprawowaniu przez rodziców opieki nad dzieckiem naprzemiennie w podobnych ustalonych wcześniej okresach. Jak to działa w praktyce? Możliwy jest np. podział opieki w taki sposób, gdzie dziecko przebywa jeden tydzień u matki, a przez kolejny – u ojca.
Co ważne, aby opieka naprzemienna mogła być sprawowana bez przeszkód i szkody dla malucha, między rodzicami nie powinien istnieć konflikt, zwłaszcza w kwestii wychowania dziecka. W takich przypadkach polubowne ustalenie tej formy podziału opieki może być zwyczajnie niemożliwe.
Jak ustala się opiekę naprzemienną nad dzieckiem?
Opieka naprzemienna nad dzieckiem może być ustalona dobrowolnie przez samych rodziców, jednak może zostać także orzeczona przez sąd. Rodzice mogą również ustalić taką formę podziału opieki poprzez zawarcie ugody przed mediatorem.
Jakie kryteria decydują o ustaleniu pieczy naprzemiennej?
Jakimi kryteriami będzie kierować się sąd w przypadku opieki naprzemiennej? Będzie przede wszystkim patrzeć z punktu widzenia dobra dziecka. Jeśli taki podział opieki będzie dla niego najkorzystniejszym rozwiązaniem, zostanie ona orzeczona w takiej formie.
Opieka naprzemienna a władza rodzicielska – jak się łączą?
Dobro dziecka nie jest tu jednak jedynym kryterium. Jakie jeszcze mogą tu zostać wzięte pod uwagę? Istotna będzie tu też informacja o zakresie władzy rodzicielskiej, jaką posiadają oboje rodzice. Co do zasady żadne z nich nie powinno mieć ograniczonych praw rodzicielskich. Tylko wtedy możliwa jest realizacja opieki naprzemiennej, będącej formą sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej.
Ustalenie takiego podziału opieki nie będzie jednak regułą, nawet jeśli oboje rodziców posiada pełnię praw rodzicielskich. Kolejnym ważnym dla sądu kryterium będzie tu bowiem stopień porozumienia pomiędzy obojgiem rodziców. Fakt ustanowienia opieki naprzemiennej wymaga, aby nie było pomiędzy nimi konfliktów, które mogłyby negatywnie przełożyć się na jej sprawowanie i zaburzyć poczucie bezpieczeństwa dziecka.
Czy sąd może orzec o pieczy naprzemiennej pomimo sprzeciwu jednego z rodziców?
Warto pamiętać też o tym, że sąd zazwyczaj ustala pieczę naprzemienną, jeśli wynika ona z woli obu stron – rodziców. Jednak możliwe jest także jej orzeczenie o opiece naprzemiennej pomimo sprzeciwu drugiego rodzica. Jeśli zostanie uznane, że dla dobra dziecka to właśnie forma pieczy naprzemiennej będzie najlepsza, to ta zostanie wybrana przez sąd.
Najczęściej w tego typu sytuacjach rozstrzygnięcie następuje na wniosek jednej ze stron postępowania o uregulowanie kwestii opiekuńczych za pośrednictwem sądu. Nie jest to jednak najchętniej wybierane rozwiązanie ze względu na potencjalny konflikt pomiędzy stronami. Współdziałanie rodziców jest tu niezwykle istotną kwestią, dlatego często zamiast tego sąd ustala jedno miejsce zamieszkania dziecka, regulując też kontakty z nim drugiego opiekuna.
Orzekanie opieki naprzemiennej a badania – kto je przechodzi?
Sąd ustala opiekę naprzemienną, kierując się także wynikami badań. Zostaną one przeprowadzone zarówno na rodzicach, jak i dziecku, o ile pozwala na jego wiek. Rolą Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów jest tu zapoznanie się z indywidualną sytuacją malucha i jego opiekunów.
Jeśli biegli uznają, że po rozstaniu rodziców atmosfera pomiędzy nimi wciąż jest napięta, co może negatywnie wpływać na sprawowanie opieki naprzemiennej, mogą podjąć decyzję o braku podstaw do jej orzeczenia. Co ważne, ich zadaniem będzie w takiej sytuacji także zaproponowanie odpowiedniego rozwiązania co do uregulowania kwestii pieczy nad małoletnim dzieckiem.
Co może mieć wpływ na ich decyzję w tej sprawie? Pod uwagę będą tu brane następujące czynniki:
- sposób, w jaki do tej pory sprawowano opiekę nad dzieckiem;
- wolę małoletniego w zakresie opieki, jeśli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości pozwalają na uwzględnienie rozsądnych życzeń w tym zakresie;
- kwalifikacje rodzicielskie opiekunów dziecka;
- więzi emocjonalne rodziców z dzieckiem;
- wpływ, jaki dana forma opieki może mieć na małoletniego.
Rodzicielski plan wychowawczy – jak go przygotować?
Co dzieje się już po ustanowieniu opieki naprzemiennej? Konieczne będzie ustalenie podziału czasu opieki. Choć sąd może o nim zadecydować sam, w praktyce często przychyla się do założeń przygotowanego przez strony sprawy Rodzicielskiego planu wychowawczego. Taki dokument może być także efektem mediacji pomiędzy rodzicami. Czym jest i co powinien zawierać?
Jest to forma porozumienia pomiędzy rodzicami małoletniego – ważne, aby wypunktować w nim poszczególne ustalenia obu stron, dotyczące władzy rodzicielskiej czy kontaktów w dzieckiem. Powinien mieć on zatem formę pisemną zwłaszcza, gdy kwestię pieczy nad maluchem ustalacie na drodze postępowania sądowego.
Opieka naprzemienna a alimenty – jak wpływa na wysokość świadczeń?
Jak taki podział opieki wpływa na wysokość alimentów? Choć w przypadku sprawowania opieki naprzemiennej przez oboje rodziców dziecka często dochodzą oni do porozumienia w kwestii nieuiszczania alimentów przez żadną ze stron, nie jest to obligatoryjne rozwiązanie.
Jeśli rodzice uznają, że oboje ponoszą koszty utrzymania dziecka po połowie, nie muszą precyzować wysokości alimentów. Wystarczy, że wskażą jedynie swój udział w nich oraz zapewnią, że wszystkie potrzeby dziecka zostaną zaspokojone.
Z kolei w sytuacji, kiedy nie uda się dojść do takiego porozumienia, sąd zadecyduje o ustaleniu alimentów uiszczanych przez jednego opiekuna drugiemu rodzicowi, pomimo ustalenia pieczy naprzemiennej. Może też kierować się tu zasadą równej stopy życiowej – jeśli więc jedno z rodziców jest lepiej sytuowane, sąd może ustalić, aby płaciło wyższą wysokość świadczenia, niż drugie. Takie rozwiązanie stosuje się w celu utrzymania równego poziomu życia małoletniego.
500+ a opieka naprzemienna – jak zostanie podzielone świadczenie?
Jeśli została ustalona opieka naprzemienna, kto ma prawo do świadczenia 500+ w takiej sytuacji? Co do zasady kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.
W praktyce oznacza to, że zarówno matka, jak i ojciec dziecka będą mogli z tego tytułu pobierać kwotę świadczenia w wysokości 250 zł.
Zalety i wady opieki naprzemiennej
Niestety rozstaliście się z partnerem i musicie teraz zadecydować, na jaką formę podziału opieki nad Waszym wspólnym dzieckiem wybrać? Warto najpierw zapoznać się z wadami i zaletami opieki naprzemiennej. Z pewnością nie jest to rozwiązanie polecane w przypadkach, gdy dziecko jest jeszcze bardzo małe. Posiadanie dwóch różnych domów i adaptacja do tego typu warunków przebiega znacznie łagodniej dla psychiki już nastoletniego podopiecznego.
Wady pieczy naprzemiennej – jakie są?
Organizacja życia dziecka „na dwa domy” wymagać będzie również sprawnej logistyki i dobrego stopnia porozumienia pomiędzy rodzicami. Warto wziąć tu pod uwagę także takie okoliczności, jak dojazdy dziecka do jego szkoły, lub na zajęcia dodatkowe. Jeśli ciężko dogadać się Wam co do szczegółów opieki, a nie mieszkacie blisko siebie, forma opieki naprzemiennej może być zwyczajnie trudna w realizacji.
Kolejnym, wspomnianym już aspektem jest także wiek dzieci. Jeśli Wasze dziecko jest dopiero kilkuletnim maluchem, taki podział może zaburzyć jego poczucie bezpieczeństwa. Być może lepiej więc będzie wrócić do tematu opieki naprzemiennej za kilka lat?
Jeśli do tego istnieje pomiędzy Wami znaczna różnica w uzyskiwanych dochodach, to także powinniście uwzględnić. Przygotowanie osobnego pokoju dla dziecka w domu każdego z Was będzie także wiązać się z dodatkowymi kosztami. Psychologowie radzą również ustalić z góry zakres zasad, jakie będą obowiązywać dziecko u każdego z rodziców. Jeśli przykładowo u ojca będzie ono mogło pozwolić sobie na więcej, niż u matki, taka sytuacja może szybko doprowadzić do frustracji dziecka i poczucia zagubienia.
Jakie zalety ma opieka naprzemienna?
Nie oznacza to jednak, że opieka naprzemienna nie ma i fantastycznych zalet, które ułatwią zarówno Wam i jak i Waszemu dziecku na adaptację do nowej sytuacji. Rozwód czy rozstanie kosztuje obie strony wiele bólu, tym bardziej, gdy dzieje się on w rodzinie w dziećmi. Możliwość spędzenia większej ilości czasu z dzieckiem i zbudowanie z nim indywidualnej relacji mogą znacząco zredukować bolesne konsekwencje Waszej sytuacji, a także pozwolić na równy udział w wychowywaniu dzieci.
Warto pamiętać i o tym, że w ten sposób dziecko nie będzie się czuć oddalone od żadnego z rodziców, co korzystnie wpłynie na jego akceptację faktu Waszego rozstania. To ważne zwłaszcza w przypadku nieco starszych dzieci, które wciąż pamiętają okres, kiedy ich rodzice byli jeszcze razem.
Opieka naprzemienna powinna także pomóc w budowaniu swobodnych relacji z innymi członkami rodziny a także nowymi, potencjalnymi partnerami rodziców. Obawiacie się „patchworku”? Zupełnie niesłusznie! Jeśli odpowiednio zadbacie o komunikację między Wami w sprawach związanych z Waszym dzieckiem, macie duże szansę szybko zbudować nawet większy zespół, niż wcześniej!
