Zdarza się, że przedsiębiorcy czują się zmuszeni do fali zwolnień w swoich firmach. Czy w takiej sytuacji pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży i jak zrobić to zgodnie z prawem? Czy pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży przed 12 tygodniem? Na te i inne pytania odpowiada ekspertka prawna GoWork.pl.
Zwolnienie kobiety w ciąży – czy jest możliwe?
Z taką sytuacją, jaką opisywała na GoWork.pl właścicielka pewnej firmy, nie chciałby zetknąć się żaden pracodawca. „Jestem zmuszona zwolnić tę dziewczynę z przyczyn ekonomicznych. Pogorszyła się moja sytuacja materialna i muszę zrezygnować z pracowników” – takie wpisy niestety nie należą do rzadkości.
O ile jednak kwestia zwolnień grupowych może być jedynym legalnym wyjściem dla tonącego biznesu, o tyle temat zwolnień pojedynczych pracowników, a już w szczególności przyszłych mam, nie jest już tak oczywisty. Czy pracodawca może zwolnic ciezarną i jeśli tak, to na jakich zasadach?
Okazuje się, że choć prawo pracy zapewnia szczególną ochronę ciężarnym, istnieją również sytuacje – co prawda wyjątkowe – w których jednak możliwe jest zwolnienie kobiety w ciąży. Warto je poznać, choćby po to, aby podjąć decyzję, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży.
Jak zwolnić kobietę w ciąży?
Zwolnienie pracownicy w ciąży jest dopuszczalne, lecz jedynie w ściśle określonych przypadkach. Należy do nich m.in. ogłoszenie upadłości firmy, ale nie tylko. Kontynuując pracę w ciąży, warto pamiętać o tym, że pomimo szczególnych okoliczności, nadal jesteśmy zobowiązane do starannego wykonywania swoich obowiązków.
Jeśli bowiem dojdzie do ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, taka sytuacja uprawnia pracodawcę do zwolnienia ciężarnej.
Prawo pracy – zwolnienie w ciąży
O tym, czy można zwolnić kobietę w ciąży i jak zrobić to zgodnie z przepisami, w kolejnym odcinku naszego cyklu „Pracodawca to (nie) Twój wróg” opowie ekspertka prawna GoWork.pl, Angelika Kowalczyk,
1. Czy zwolnienie ciężarnej z pracy może być legalne?
Co do zasady pracownica w ciąży nie może zostać zwolniona (poza wyjątkami, o których poniżej) – taką ochronę gwarantuje jej art. 177 Kodeksu pracy (ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy).
Zgodnie z tym przepisem, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca wyraźnie wskazał dwie niedozwolone formy zwolnienia pracownicy w ciąży – wypowiedzenie oraz rozwiązanie umowy. Podkreślono tym samym, że pracodawca nie ma prawa nie tylko wypowiedzieć umowy (czyli jednostronnie zdecydować o zakończeniu współpracy), ale również rozwiązać umowy (do którego może dojść również wskutek obustronnej decyzji, czyli rozwiązania umowy za porozumieniem stron). Oznacza to, że pracodawca nie może również zwolnić pracownicy w ciąży, choćby to ona sama wyszła z inicjatywą zakończenia współpracy.
Zwolnienie kobiety w ciąży: kiedy jest możliwe?
Pracownicę w ciąży można zwolnić wyłącznie w przypadku:
- gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy i zgodę wyrazi zakładowa organizacja związkowa (art. 177 § 1 Kodeksu pracy);
- pracownicy w ciąży zatrudnionej na okres próbny nieprzekraczający miesiąca (art. 177 § 2 Kodeksu pracy);
- w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 177 § 4 Kodeksu pracy).
Warto w tym miejscu odnieść się do punktu pierwszego, czyli do tego, z jakich powodów można zwolnić pracownicę w ciąży z jej winy (na podstawie art. 52 § 1 Kodeksu pracy). Może stać się to zatem w przypadku:
- ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych przez pracownicę (np. wyjawienia tajemnicy przedsiębiorstwa, co wywołało szkodę po stronie pracodawcy);
popełnienia przez pracownicę w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie jej na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem (np. kradzieży pieniędzy w przypadku pracy w banku);
- zawinionej przez pracownicę utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku (np. utraty prawa jazdy w przypadku zatrudnienia jako kierowca).
W świetle powyższego widzimy więc, że zwolnienie pracownicy w ciąży jest możliwe, ale jedynie w ściśle określonych przepisami prawa przypadkach.
2. Jak można zwolnić kobietę w ciąży?
Jeżeli pracodawca chce zwolnić kobietę w ciąży z przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy tej pracownicy, to aby takie zwolnienie było zgodne z prawem, powinien on uprzednio zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej, a ta zaś musi na takie zwolnienie pracownicy w ciąży wyrazić zgodę.
Nie wystarczy więc, aby pracodawca poinformował ten organ o planowanym wypowiedzeniu umowy o pracę pracownicy w ciąży, ale również musi uzyskać na to zgodę.
Jeśli przyczyną zwolnienia kobiety w ciąży jest upadłość lub likwidacja pracodawcy, to również powinien on uprzednio zwrócić się do zakładowej organizacji związkowej, by uzgodnić termin rozwiązania umowy.
Rozwiązanie umowy o pracę z pracownicą w ciąży nie jest obwarowane żadnymi dodatkowymi wymogami w przypadku, gdy taka pracownica zatrudniona jest na okres próbny, który nie przekracza jednego miesiąca. Zauważyć należy, że nie dotyczy to umowy zawartej na czas określony, który nie przekracza jednego miesiąca – w takim przypadku pracownicy w ciąży nie można zwolnić za wyjątkiem przyczyn wskazanych powyżej.
Warto również zwrócić uwagę na przepis art. 177 § 3 Kodeksu pracy, który zobowiązuje pracodawcę do przedłużenia do dnia porodu umowy o pracę zawartej na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, jeżeli umowa taka uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży (za wyjątkiem pracownicy zatrudnionej w ramach umowy na zastępstwo).
Sprawdź też: Praca przy komputerze w ciąży: czas pracy, zasady
Wnioskując a contrario można przyjąć, że jeżeli okres zatrudnienia pracownicy w ciąży w ramach umowy o pracę na czas określony lub okres próbny miałby zakończyć się przed upływem trzeciego miesiąca ciąży, to nie ma obowiązku jego przedłużenia do dnia porodu.
Podkreślić należy, że umowa taka może rozwiązać się jedynie „samoistnie”, tj. w związku z upływem okresu, na który została zawarta, pracodawca bowiem, jak zostało wskazane powyżej, nie może ani wypowiedzieć, ani rozwiązać umowy z pracownicą niezależnie od miesiąca ciąży.
Szukasz pracy w Szczecinie? Sprawdź najlepsze oferty na GoWork.pl!
3. Czy zwolnionej pracownicy w ciąży przysługują jakieś dodatkowe prawa lub świadczenia?
Jeżeli pracodawca zwolni kobietę w ciąży, nie mając do tego prawa, tj. naruszy wyżej wskazane przepisy, to takiej pracownicy przysługuje prawo do żądania odszkodowania lub przywrócenia do pracy na zasadach ogólnych, tj. przepisów Kodeksu pracy wskazujących uprawnienia w razie bezprawnego rozwiązania umowy o pracę.
Ponadto, w przypadku rozwiązania umowy o pracę z kobietą w ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego na podstawie art. 30 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Dodatkowo, pracownicy w ciąży, z którą rozwiązano umowę wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy czy też z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu, wciąż przysługuje zasiłek macierzyński po urodzeniu dziecka, mimo że teoretycznie wskutek powyższych sytuacji utraciła ubezpieczenie chorobowe.
