Prowadzenie działalności gospodarczej nie musi opierać się wyłącznie o najzwyklejszą z form jej rejestracji – prowadzenie spółki w ostatnich latach stało się w Polsce coraz popularniejszym rozwiązaniem. W wielu przypadkach spółka jest to forma dużo bardziej opłacalna pod kątem podatkowym, ale nie jest to jej jedyna zaleta. Jednak jakie rodzaje spółek w Polsce wyróżniamy? Właśnie ta kwestia stanowi fundament decyzji, które być może przyjdzie nam w przyszłości podjąć.
Czym w zasadzie jest spółka? Jakie rodzaje spółek w Polsce wyróżniamy? Czym różnią się spółki cywilne od spółek handlowych? Jaką spółkę najbardziej opłaca się zarejestrować? Jakie wady i zalety mają poszczególne spółki? Jakie są prawa i zobowiązania spółki? Jak zarejestrować spółkę? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym materiale.
Czym jest spółka?
Spółka stanowi jedną z możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w kraju i na świecie. Istnieje wiele rodzajów spółek w Polsce, a ich warianty odpowiadają tym, jakich uświadczyć możemy za granicą – wobec tego nie musisz się obawiać, że w razie możliwości zagranicznej ekspansji swojego biznesu będziesz musiał jakkolwiek przerejestrowywać swoją działalność.
Każda spółka ma swoje wady i zalety, których musisz być świadomy już na etapie planowania swoich przyszłych, biznesowych kroków. Co więcej, zaznaczyć należy, że ilość rozmaitych rodzajów spółek jest tak duża nie bez przyczyny – każdą z nich zakłada się bowiem w innym celu, mając na myśli osiągnięcie właściwych dla danej formy działalności korzyści. Zrozumienie tego, który rodzaj spółki będzie dla Ciebie najkorzystniejszy, może być kluczowe dla Twoich sukcesów w branży.
Choć wady i zalety spółek będą się różnić od siebie w zależności od rodzaju spółki, to zauważyć można, że w przypadku każdej z nich będziemy mogli wymienić kilka uniwersalnych cech. Niewątpliwą zaletą założenia spółki jest możliwość pozyskania kapitału inwestycyjnego, niezbędnego do rozwoju działalności, a także – w przypadku wielu spółek – dużo korzystniejsze możliwości rozliczania podatków. W przypadku wad z kolei, wymienia się znacznie mniejszą decyzyjność właściciela spółki oraz potencjalną zależność od inwestorów i sytuacji giełdowej, czy branżowej.
Podstawowe rodzaje spółek w Polsce
Podział spółek w Polsce jest wielostopniowy. Fundament dla takiego podziału stanowią dwa rodzaje spółek – spółka cywilna oraz spółka handlowa. To właśnie od nich rozgałęziają się kolejne, docelowe już spółki, które możemy zarejestrować, choć i tu sprawa nie jest taka prosta, gdy mówimy o spółkach handlowych. Istotna dla zrozumienia różnic między spółką cywilną, a spółką handlową, jest znajomość podstaw prawnych, na których rzeczone funkcjonują. Spółka cywilna, zgodnie ze swoją nazwą, regulowana jest przez prawo cywilne (Kodeks Cywilny), zaś spółka handlowa – przez prawo handlowe (Kodeks Spółek Handlowych).
Spółka cywilna – czym jest?
Spółka cywilna stanowi najprostszą z form tego rodzaju współpracy. Taka spółka nie posiada osobowości prawnej, więc nie zachodzi potrzeba rejestrowania jej w KRS, ani w żadnej innej instytucji. Niemniej, wspólnicy spółki cywilnej muszą zarejestrować prowadzone przez siebie działalności gospodarcze za pośrednictwem formularza CEiDG-1. Spółkę cywilną może przynajmniej dwóch przedsiębiorców (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne), a podstawę ich współpracy stanowi umowa spółki.
Umowa spółki może w dowolny sposób formować zależności pomiędzy przedsiębiorcami, przy czym należy pamiętać, że bez względu na zapiski umowy spółki, za zobowiązania spółki solidarnie odpowiadają wszyscy wspólnicy. W umowie spółki obowiązkowo musi znaleźć się zapis dotyczący celu gospodarczego powstania rzeczonej zależności. Choć nie istnieje wymóg rejestrowania spółki cywilnej w KRS, warto zabezpieczyć się spisując ją w obecności notariusza (tj. w formie aktu notarialnego).
Niewątpliwą zaletą spółki cywilnej, wyłączając oczywiście prostotę jej rejestracji, jest fakt, że nie wymaga ona prowadzenia pełnej księgowości – aż do uzyskania przez spółkę w danym roku podatkowym przychodów przekraczających 2 miliony euro.
Czym jest spółka handlowa?
Spółka handlowa stanowi podstawę dla największego rozgałęzienia poszczególnych spółek. Ich działalność w sposób ścisły reguluje Kodeks Spółek Handlowych. Rejestracji spółki handlowej każdorazowo należy dokonać w Krajowym Rejestrze Sądowym, a podstawą dla funkcjonowania spółki, podobnie jak w przypadku spółek cywilnych, jest umowa spółki. W przeciwieństwie do spółki cywilnej, spółki handlowe posiadają osobowość prawną, a większość z nich musi prowadzić pełną księgowość.
Wyróżniamy dwa podstawowe typy spółek handlowych: spółki osobowe, oraz spółki kapitałowe. Polskie prawo wyróżnia cztery rodzaje spółek osobowych (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i spółka komandytowo – akcyjna), oraz dwa rodzaje spółek kapitałowych (spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). O tym, czym dokładnie one są, przeczytasz w dalszej części materiału.
Rodzaje spółek w Polsce – spółki osobowe
Spółka osobowa to taki rodzaj spółki, w którym podstawę dla jej funkcjonowania stanowi więź poszczególnych wspólników, mających wspólny interes w rozwoju firmy. Spółki osobowe zdecydowanie stanowią większość wśród przedsiębiorstw małych i średnich, ale spotykane są także w przypadku większych firm. Przedsiębiorcy pragnący założyć spółkę osobową, mogą skorzystać z jednej z czterech jej form, zależnie od potrzeb.
Spółka jawna
Pod kątem złożoności swojej formy, spółka jawna do złudzenia przypomina spółkę cywilną, jednak oczywiście jako spółka handlowa, musi zostać przez wspólników zarejestrowana w KRS – sama umowa spółki nie wystarczy. Spółka jawna bardzo często powstaje wskutek przekształcenia spółki cywilnej.
Wspólnicy spółki jawnej zobowiązani są do wniesienia kapitału zakładowego w równej wartości, przy czym rzeczony może mieć zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną. Za zobowiązania spółki powstałe w wyniku jej działalności, wszyscy wspólnicy odpowiadają w sposób solidarny całym swoim majątkiem – przy czym, inaczej niż w przypadku spółki cywilnej, wierzyciel może prowadzić egzekucję należności z majątku prywatnego wspólników dopiero w sytuacji, w której egzekucja należności z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Spółka partnerska
Spółka partnerska jest w swej naturze podobna do spółki jawnej i spółki cywilnej. Powoływana jest na ogół przez osoby wykonujące wolne zawody – najczęściej spotykana jest w przypadku takich profesji, jak adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, lekarz czy księgowy. Spółka partnerska nie posiada osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną. Do założenia spółki tego rodzaju nie jest konieczne wnoszenie kapitału zakładowego przez któregokolwiek ze wspólników, a sama spółka może prowadzić uproszczoną księgowość aż do osiągnięcia w danym roku 2 milionów euro przychodu.
Cechą charakterystyczną spółki partnerskiej jest fakt, że za zobowiązania spółki odpowiada wyłącznie majątek spółki – odpowiedzialność wspólników jest mocno ograniczona, więc zła decyzja jednego nie wpłynie na ekonomiczną kondycję pozostałych. Spółka tego rodzaju musi zawierać nazwisko przynajmniej jednego ze wspólników, wraz z dopiskiem „i partner/partnerzy” lub „spółka partnerska” oraz nazwę wykonywanego przez wspólników zawodu. Może również powoływać reprezentujący ją zarząd.
Spółka komandytowa
W spółce komandytowej wyraźny jest podział na dwie jednostki organizacyjne – komplementariusza i komandytariusza. Komplementariusz to wspólnik, który za zobowiązania spółki odpowiada całym swoim majątkiem, bez żadnych ograniczeń i to on jest obowiązany do reprezentowania spółki. Z kolei komandytariusz ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki wyłącznie do wysokości sumy komandytowej.
Oczywiście, odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki ma charakter subsydiarny, zatem wierzyciel może prowadzić egzekucję należności z jego majątku dopiero w chwili, w której egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Aby zarejestrować spółkę komandytową, należy spisać odpowiednią umowę spółki i zarejestrować ją w KRS. Spółka komandytowa musi prowadzić pełną księgowość.
Spółka komandytowo – akcyjna
Nietypowa, choć często spotykana hybryda spółki komandytowej i spółki akcyjnej, czyli spółka komandytowo – akcyjna, różni się przede wszystkim charakterem wspólników. Jednym z nich nadal jest komplementariusz, którego obowiązki i prawa pozostają niezmienne – za zobowiązania spółki odpowiada całym swoim majątkiem, będąc przy tym upoważnionym do reprezentowania spółki na zewnątrz.
W rolę komandytariusza wciela się jednak akcjonariusz, który zazwyczaj pełni również rolę inwestora. Spółka komandytowo – akcyjna ma zatem prawo do emitowania akcji i pozyskiwania kapitału w ten sposób. Trzeba jednak podkreślić, że dla założenia spółki komandytowo – akcyjnej, niezbędne będzie nie tylko sporządzenie właściwej umowy i rejestracja spółki w KRS, ale również uiszczenie minimalnego kapitału zakładowego. Minimalny kapitał zakładowy spółki komandytowo – akcyjnej wynosi 50 000 złotych.
Podkreślić w tym miejscu należy także fakt, że umowa spółki w przypadku spółki komandytowo – akcyjnej, ma zupełnie inny charakter. Aby ukonstytuować spółkę tego rodzaju, należy stworzyć statut założycielski. Oprócz części właściwej, składa się on z dwóch elementów, gdzie każdy z osobna musi zostać potwierdzony notarialnie. Pierwszym jest oświadczenie akcjonariuszy, wyrażające zgodę na zawiązanie spółki, brzmienie części właściwej statutu, oraz fakt objęcia akcji przez określone strony. Drugi z dokumentów zaś zawiera informacje na temat fundamentów spółki, a w szczególności liczby akcji, ich rodzaju, wartości oraz sposobu rozdysponowania.
Rodzaje spółek w Polsce – spółki kapitałowe
Spółki kapitałowe są nieco bardziej skomplikowane i niezwykle rzadko znajdują zastosowanie w przypadku niewielkich przedsiębiorstw. W odróżnieniu do spółek osobowych, w przypadku spółek kapitałowych, mechanizmem, który pozwala na współpracę zainteresowanych stron, jest kapitał, a nie umowne uzgodnienia pomiędzy wspólnikami.
Działalność spółek kapitałowych reguluje Kodeks Spółek Handlowych. Zasadniczo w Polsce występują trzy typy spółek kapitałowych: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna i prosta spółka akcyjna. Bez względu na rodzaj spółki, każda ze spółek kapitałowych spełnia określone warunki:
posiada kapitał zakładowy,
posiada osobowość prawną,
majątek spółki jest odrębny od majątku wspólników i akcjonariuszy,
spółka jako osoba prawna ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania,
niemal całkowite wyłączenie odpowiedzialności wspólników i akcjonariuszy za zobowiązania spółki,
umowa spółki i statut w pełni regulują prawa i obowiązki partycypujących stron,
wspólnicy i akcjonariusze nie zajmują się bezpośrednio prowadzeniem spółki, pełniąc raczej rolę inwestycyjną i doradczą – organem za to odpowiedzialnym jest powoływany przez nich zarząd spółki.
Spółki kapitałowe funkcjonują na całym świecie od XVI wieku, a ich forma, niezależnie od kraju jest zbliżona, co ułatwia inwestowanie w podmioty zagraniczne – szczególnie, gdy mówimy o warunkach europejskich.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najpopularniejszym typem spółki kapitałowej, przy okazji posiadając w sobie część cech właściwych dla spółki osobowej. Najważniejszą z takich cech jest prawo wspólników do kontrolowania działalności spółki oraz otrzymywania niezbędnych informacji na temat jej posunięć. Co więcej, w spółkach o kapitale zakładowym niższym niż 500 000 złotych, nie zachodzi konieczność tworzenia rady nadzorczej (o ile wspólników nie jest więcej, niż 25). Umowa spółki może także nałożyć na wspólników obowiązek uiszczania dopłat, które miałyby weprzeć sytuację finansową spółki w najtrudniejszych chwilach.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być założona również przez jedną osobę. W takiej sytuacji, zamiast standardowej umowy spółki i statutu, powołuje się ją poprzez potwierdzony notarialnie akt założycielski. Główną cechą spółki z o.o., zgodnie z jej nazwą, jest ograniczona odpowiedzialność wspólników za działania spółki – zarówno w kwestii zobowiązań finansowych (do wysokości uiszczonego wkładu), jak i prawnych (spółka odpowiada za takowe jako osoba prawna, za pośrednictwem zarządu).
Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają pełen wgląd w poczynania zarządu, powołują go i mogą go odwołać. Zarząd takiej spółki de facto nie ponosi odpowiedzialności osobistej za swoje postanowienia, jednak może się to zmienić w przypadku rażącej niegospodarności. Dla przykładu, jeżeli spółka znajduje się na skraju upadku, a zarząd nie zadecyduje w porę o jej rozwiązaniu, to członkowie zarządu mogą zostać zobowiązani do wypłaty zaległych należności wierzycielom.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – jak założyć
Założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga wniesienia kapitału zakładowego, w kwocie łącznej nie niższej, niż 5 000 złotych, przy czym każdy ze wspólnik musi wnieść minimum 50 złotych. Umowa spółki z o.o. obowiązkowo musi posiadać formę aktu notarialnego, a wszelkie zmiany dotyczące jej działalności muszą być w trybie pilnym odnotowywane w Krajowym Rejestrze Sądowym. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością musi zawierać następujące informacje:
Nazwa spółki,
Siedziba spółki,
Wysokość kapitału zakładowego,
Informacje na temat wysokości i podziału udziałów między wspólników,
Informacje na temat rodzaju udziałów,
Okres obowiązywania spółki oraz zasady jej rozwiązania (o ile taki czas jest określony).
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie tylko jest zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości, ale na koniec roku obrotowego musi również przygotowywać sprawozdania finansowe.
Spółka akcyjna
Spółka akcyjna jest w swej naturze podobna do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wyraźną różnicę stanowi sposób nabywania kapitału przez spółkę akcyjną – jak nietrudno się domyślić, chodzi tu o emisję akcji spółki. Przyjmuje się, że to właśnie spółka akcyjna jest tą najwłaściwszą formą spółki kapitałowej. Podobnie jak w przypadku spółki z o.o., spółka akcyjna może zostać założona nie tylko w celu gospodarczym.
Założenie spółki akcyjnej wymaga uzyskania wpisu do KRS, sporządzenia statutu oraz umowy założycielskiej – oba dokumenty muszą mieć formę aktu notarialnego. W umowie muszą znaleźć się takie same informacje jak w przypadku spółki z o.o., ze szczególnym naciskiem na strukturę akcji, wartość jednej akcji, sposób emisji oraz ich podział pomiędzy akcjonariuszy. Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej to 100 000 złotych i w całości musi być przeznaczony na emisję akcji. Trzeba jednak zaznaczyć, że kapitał zakładowy spółki nie musi być uiszczany w formie pieniężnej, stąd w umowie spółki muszą znaleźć się wszystkie informacje na temat natury kapitału zakładowego.
Spółka akcyjna musi powołać zarząd spółki, kompleksowo reprezentujący jej interesy, oraz radę nadzorczą. Akcjonariusze i wspólnicy nie ponoszą bezpośredniej odpowiedzialności za działalność spółki. Pamiętać trzeba również o fakcie, że spółka akcyjna musi prowadzić pełną księgowość, dokonywać audytów, a także na koniec roku obrotowego sporządzać raport finansowy i publikować go.
Warto w tym miejscu dodać, że akcjonariusze w spółce akcyjnej mogą otrzymywać wynagrodzenie za swoją partycypację w działalności spółki – takim wynagrodzeniem jest dywidenda. O wysokości dywidend, czasie jej wypłacenia, a także samym fakcie zachodzenia rzeczonej możliwości, decyduje zarząd spółki.
Prosta spółka akcyjna
W ramach ułatwień dla przedsiębiorców, 1 lipca 2021 roku, w Kodeksie Spółek Handlowych pojawiła się definicja nowego rodzaju spółki – jest nią prosta spółka akcyjna. Stanowi ona doskonały wybór dla wszystkich przedsiębiorców, którzy dysponując niewielkim kapitałem, chcieliby postarać się o napływ środków od zewnętrznych inwestorów i realizację umownego celu za ich pośrednictwem.
Treść umowy spółki powinna być w tym przypadku podobna, co w sytuacji tworzenia zwykłej spółki akcyjnej. Trzeba jednak mieć na względzie kilka detali, które w znaczący sposób odróżniają prostą spółkę akcyjną od tradycyjnej spółki akcyjnej. Są one następujące:
Nie zachodzi potrzeba powoływania zarządu spółki i rady nadzorczej – kompetencje obu organów może przejąć rada dyrektorska,
Nie trzeba wnosić minimalnego kapitału zakładowego – jedynym wymogiem jest minimalny kapitał akcyjny w wysokości 1 złotego,
Zasady zakładania i prowadzenia spółki są mniej skomplikowane i mniej czasochłonne (spółka nie uzyskuje statusu spółki publicznej),
Prostą spółkę akcyjną można założyć online, a jej ewentualne rozwiązanie nie wymaga przeprowadzenia formalnej likwidacji (cały majątek spółki może zostać przeniesiony na jednego z akcjonariuszy),
Organy zarządzające spółką mogą podejmować uchwały w formie zdalnej,
Spółka może prowadzić elektroniczny rejestr akcjonariuszy, za pośrednictwem notariusza lub biura maklerskiego.
Podobnie jak w przypadku zwykłej spółki akcyjnej, za zobowiązania spółki odpowiada wyłącznie sama spółka, a nie akcjonariusze czy wspólnicy. Prosta spółka akcyjna musi prowadzić księgowość w pełnej formie.
Jak założyć spółkę?
Założenie spółki nie jest szczególnie trudne – wiele zależy od tego, jaki typ spółki nas interesuje. Istnieją różne rodzaje spółek w Polsce, z których każda służyć może innym celom i w inny sposób regulować prawa i obowiązki wspólników. Warto poświęcić chwilę na rozważenie różnych opcji i wybrać tę formę spółki, która najbardziej odpowiada naszej sytuacji.
W zdecydowanej większości przypadków, spółkę trzeba zarejestrować w KRS. Każdorazowo nieodzownym elementem spółki, a zarazem jej fundamentem będzie umowa spółki, która zależnie od formy organizacyjnej docelowego aliansu, może wymagać zamieszczenia innych informacji. W przypadku niektórych typów spółek, niezbędne może być również utworzenie statutu spółki oraz powołanie odpowiednich organów, takich, jak zarząd spółki czy rada nadzorcza.
W przypadku spółek kapitałowych, a także niektórych spółek osobowych, prawo wymaga od wspólników uiszczenia stosownego kapitału zakładowego, którego minimalna wysokość zwykle jest określana ustawą. Wyjątek w ramach spółek kapitałowych stanowi prosta spółka akcyjna, gdzie kapitału zakładowego nie wymaga się (nie licząc kapitału akcyjnego, w wysokości minimum 1 złotego).
Zakładając spółkę, warto w pierwszej kolejności udać się do biura rachunkowego lub radcy prawnego, zorientowanego na prawo gospodarcze. W ten sposób uzyskamy pewność, że wybieramy właściwą formę prowadzenia przyszłej działalności, a wszelkie formalności zostaną załatwione bez większych problemów czy przestojów.
Jaka spółka jest najbardziej opłacalna?
Zasadniczo trudno jest apodyktycznie stwierdzić, która spółka jest najbardziej opłacalna – wiele zależy od Twoich indywidualnych preferencji i potrzeb. Niemniej, widać wyraźnie, że wśród spółek osobowych, na popularności zdobywa spółka komandytowa. Może to wynikać ze sztywnego i jasnego podziału obowiązków panujących w spółce komandytowej, dzięki któremu dysponując dobrym pomysłem, bez większych problemów zdobędziemy fundusze od inwestora. Spółka komandytowa ponadto doskonale zabezpiecza interesy obu stron, o czym mieliśmy okazję wspomnieć już wyżej.
Najlepszą renomą wśród spółek kapitałowych z kolei, cieszy się oczywiście spółka akcyjna. Bardzo często w mowie potocznej to właśnie ona stanowi definicję spółki jako takiej. Ograniczona odpowiedzialność wspólników, precyzyjne przepisy na temat funkcjonowania spółki i zarządzania nią, a także łatwość w pozyskiwaniu kapitału rozwojowego poprzez emisję akcji, to najważniejsze zalety spółki akcyjnej. Jedyną jej wadą może być zaporowy próg minimalnego kapitału zakładowego, wynoszący aż 100 000 złotych. Z pomocą w rozwiązaniu tej kwestii może przyjść prosta spółka akcyjna, gdzie minimalny kapitał zakładowy nie istnieje.
