Rynek pracy, zarówno w Polsce jak i na świecie, zmienia się wyjątkowo dynamicznie, wymagając dostosowania się do ducha epoki nie tylko od pracodawców, ale i pracowników. Umiejętności dotychczas fundamentalne zdają się odchodzić na drugi plan, robiąc miejsce dla tych, które stanowiły tylko dodatek. O jakie kompetencje należy zadbać, by utrzymać się na rynku pracy w XXI wieku?
W jaki sposób cechy osobowości i charakter pracownika będą górować nad jego umiejętnościami praktycznymi? Z czego wynika taka tendencja na rynku? Jakie zdolności warto rozwijać by pozostać konkurencyjnym ? Jak rynek pracy zmieni się na przestrzeni kilku kolejnych lat? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym materiale.
Rynek pracy przyszłości – jak będzie wyglądał?
Jesteśmy świadkami wielu zmian zachodzących na współczesnym rynku pracy. Postępująca automatyzacja i coraz agresywniejsze postępy sztucznej inteligencji sprawiają, że wytworzenie czegoś nowego nie wymaga już intensywnej pracy dziesiątek rąk i umysłów, a jedynie paru kliknięć. Fakt ten szczególnie negatywnie może wpływać na pracowników fizycznych i techników, których umiejętności i wiedza nabywane przez lata, mogą z wolna stawać się przestarzałe.
Rytm zmian nadawany przez nowoczesne technologie nie sprawi jednak, że ludzka praca stanie się bezwartościowa czy niepotrzebna – możemy się jednak spodziewać wyraźnej ewolucji i nowych kierunków, w których podążać będą musieli kandydaci poszukujący stabilnego zatrudnienia. Choć określone umiejętności natury technicznej nadal będą cenne, to należy się spodziewać, że nacisk na kluczowe kompetencje będzie leżał gdzie indziej.
Kluczowe kompetencje XXI wieku – o czym musi pamiętać pracownik?
Żeby zrobić dobre wrażenie na rekruterach, już dziś trzeba się o to mocno postarać – w przyszłości wcale się to nie zmieni. Ilość zgłoszeń napływających w odpowiedzi na najbardziej atrakcyjne oferty w niektórych przypadkach jest tak duża, że CV kandydatów nie są skrupulatnie wertowane, a poszukuje się wyłącznie kilku kluczowych kompetencji – zdawać by się mogło nierzadko, że wręcz ledwie istotnych detali, które jednak w rezultacie będą miały ostateczny wpływ na decyzję o zatrudnieniu.
Choć w przypadku wielu zawodów to umiejętności techniczne i wykształcenie kandydata będą stanowić podstawę dla decyzji o zatrudnieniu, to jednak zdolności interpersonalne w coraz większej ilości przypadków mogą mieć równe, a nawet i większe znaczenie. Absencja dowolnej z cech może stanowić o odrzuceniu konkretnej kandydatury już w przedbiegach.
Nie warto zastanawiać się nad tym, czy fakt ten jest sprawiedliwy czy nie – warto za to zaakceptować go jako niezbywalny i narastający element otaczającej nas rzeczywistości, bo tylko w ten sposób będziemy mogli odpowiednio zareagować, ciesząc się otrzymaniem stabilnej posady i niczym niezmąconą możliwością rozwoju osobistego.
Umiejętności techniczne i wykształcenie
Z całą pewnością trudno jest nam wyobrazić sobie sytuację, w której doświadczeni technicy z dnia na dzień tracą pracę, a coraz dokładniejsze w działaniu maszyn i sztuczna inteligencja w pełni przejmują ich obowiązki. Są to jednak fakty, choć szczęśliwie nie tak drastyczne – rynek pracy ewoluuje, z wolna ograniczając rolę ludzi do „nadzorców maszyn” we wszystkich gospodarczych procesach.
Wykształcenie wyższe zaś coraz częściej nie informuje jednak o stanie posiadanej wiedzy, a jedynie o zdolnościach kandydata do radzenia sobie w społeczeństwie, jego karności, odporności na stres, umiejętności rozwiązywania problemów, komunikatywności, a nawet punktualności czy motywacji i umiejętności szybkiego uczenia się nowych rzeczy.
Naturalnie, stan ten nie dotyczy najwyższych stanowisk w wielu wyspecjalizowanych branżach, gdzie wykształcenie wyższe kierunkowe jest absolutną podstawą – opisywana tendencja znajduje jednak zastosowanie w przypadku innych sytuacji, de facto stanowiących większość ofert na rynku pracy.
Zdolności interpersonalne i charakter
Jeżeli zatem umiejętności praktyczne tracą na znaczeniu, to jakiej monety przetargowej powinniśmy szukać, by nie drżeć o swój los w tak dynamicznie zmieniającym się środowisku gospodarczym? Czym będziemy w stanie przekonać do siebie rekruterów i od czego będzie zależeć nasza pozycja na rynku?
Otóż wiele będzie zależeć od osobowości kandydatów – ich komunikatywności, umiejętności radzenia sobie w najrozmaitszych warunkach, zdolności do zachowania zimnej krwi w trakcie rozwiązywania obecnych i przyszłych problemów, a nawet poczucia humoru.
Wbrew obiegowej opinii, umiejętności miękkie nie stanowią (choć mogą) inherentnej cechy danego człowieka, ale można uczyć się ich i je stale trenować. Najpierw jednak warto zdać sobie sprawę z faktu dlaczego warto to robić i na czym dokładnie skupić swoją uwagę.
Czy kompetencje miękkie staną się fundamentalnym wyznacznikiem wartości pracownika?
Dlaczego powinniśmy nauczyć się przede wszystkim umiejętności interakcji z otoczeniem, zachowywania spokoju w kryzysowych sytuacjach i komunikatywności budującej pozytywną atmosferę? Dlaczego umiejętności praktyczne powinniśmy rozwijać niejako w tle, na umiejętności miękkie nie poświęcając wcale mniej czasu?
Odpowiedzi na te pytania są dość banalne. Postępująca automatyzacja i rozwój sztucznej inteligencji sprawiają – jakkolwiek brutalnie to nie brzmi – że umiejętności wymagane do wykonywania określonych prac są coraz mniejsze. Stąd właśnie wynika potrzeba zaimponowania rekruterom w inny sposób, aniżeli wyłącznie poprzez swoje doświadczenie czy nabyte zdolności praktyczne.
W innych przypadkach z kolei, gdzie dotychczasowa wiedza pracownika wcale nie schodzi na drugi plan, a automatyzacja i sztuczna inteligencja nie nakreślają jeszcze tak żywo kierunków rozwoju, umiejętności miękkie kandydata zapewnią przedsiębiorcę o jego szeroko pojętej produktywności.
Każdemu pracodawcy zależy przecież na tym, by budować pozytywną i bezpieczną atmosferę w swoim zakładzie – w myśl zasady, że „wystarczy jeden płomień by rozpalić tysiące świec”, wystarczy jedna empatyczna osoba z poczuciem humoru, by w znacznym stopniu wpłynąć na zadowolenie i motywację reszty członków zespołu, Ponadto, komunikatywność i zdolność do logicznego myślenia jest niezbędna dla rozumienia poleceń, a motywacja do pracy, samodzielność i kreatywność również zostaną docenione – bez względu na panującą w danej firmie hierarchię, osoby proaktywne, potrafiące zrozumiale wyłożyć ciekawe pomysły i koncepcje, zawsze są doceniane i zauważane.
Najważniejsze kompetencje miękkie – przykłady
Zestaw umiejętności które możesz umieścić w swoim CV może być dość pokaźny, zawierając nawet kilkadziesiąt pozycji i dotycząc różnorodnych cech charakteru i zdolności interpersonalnych. Jakie są najważniejsze kompetencje miękkie kandydatów, które jako pierwsze rzucają się w oczy? Poniższa lista może pomóc w zrozumieniu kierunku, w jakim podążają zmiany we współczesnym świecie rekrutacji.
Inteligencja emocjonalna, czyli empatia
Być może spłycenie zagadnienia inteligencji emocjonalnej do empatii nie jest(z uniwersyteckiego punktu widzenia) dostatecznie szczegółowe, jednak w dużym skrócie myślowym właśnie tak możemy ją rozumieć.
Wysoko rozwinięta inteligencja emocjonalna pozwala człowiekowi na bezbłędne rozpoznawanie stanów emocjonalnych – tak własnych, jak i osób trzecich – i celne na nie reagowanie. To właśnie w niej swoich początków może upatrywać większość cech, które kandydaci precyzują w swoim CV jako umiejętności miękkie.
Pracownik o wysokim wskaźniku EQ stanowi dla pracodawcy gwarancję stabilności w wykonywaniu przydzielonych mu zadań, doskonałej komunikatywności, a także budowania pozytywnej, motywującej atmosfery w miejscu pracy, z uwagi na szczerość i kulturę osobistą. Osoba o wysokiej inteligencji emocjonalnej często wykazuje się inicjatywą i nie ma problemów z rozwiązywaniem problemów, nawet w sytuacjach stresowych.
Krytyczne myślenie
Zalety myślenia krytycznego w zakresie przedsiębiorczości są nie do przecenienia. Rzecz jasna nie chodzi o kłótliwość czy podważanie poleceń przełożonego, jak niektórzy mogliby to zrozumieć. Chodzi przede wszystkim o wyciąganie wniosków (zarówno z sukcesów, jak i porażek), które pozwolą tak nam, jak i całej firmie, rozwijać się i uczyć na błędach.
Nieszablonowe myślenie, nieskrępowane ślepą wiarą w zastane prawdy i słowa autorytetów, pozwala człowiekowi na wynajdywanie przełomowych rozwiązań w wielu sprawach – o ile tylko za takim myśleniem stoi podszyty pokorą logiczny ciąg przyczynowo-skutkowy. Może również upraszczać, lub umilać pracę, co z całą pewnością zostanie pozytywnie przyjęte przez pracodawcę.
Komunikatywność i pewność siebie
Mogłoby się wydawać, że umiejętność komunikacji i wyrażania siebie jest kwestią prozaiczną, szczególnie w czasach powszechnego dostępu do informacji, jednak niestety jest zupełnie odwrotnie. Przeniesienie znacznej części interakcji międzyludzkich do cyberprzestrzeni znacznie uszczupliło ludzką umiejętność komunikowania się w tradycyjny sposób.
Z tego powodu trzeba mieć na względzie, że każdy pracodawca doceni osoby rezolutne i pewne siebie, które przy okazji tryskają dobrym humorem i zarażają nim innych.
Zdolności przywódcze i umiejętność radzenia sobie ze stresem
Logiczne i chłodne rozwiązywanie problemów czy podejmowanie decyzji pod presją czasu i innych czynników stresogennych, to umiejętności które będą mile widziane nie tylko w przypadku kadry kierowniczej – choć zapewne to właśnie tam będą kluczowe.
Niemniej, pracodawcy – szczególnie ci, którzy na rynku działają dość długo – będą świadomi faktu, że w trakcie pracy zakładu może zdarzyć się coś, czego nikt nie będzie w stanie przewidzieć. Wówczas dobrze byłoby dysponować pracownikami, którzy nie przelękną się nagłego wyzwania, zwalczą stres, a być może i przejmą stery, obronną ręką wychodząc z kryzysowej sytuacji.
Gdzie (i jak) nabywać nowe zdolności?
Jak już wzmiankowaliśmy wyżej, umiejętności miękkie nie są na stałe przypisane do naszych charakterów, choć podobnie jak w wielu innych przypadkach, możemy mieć do pewnych zachowań większe (bardziej naturalne) predyspozycje.
Z pomocą dostępnej wiedzy, możemy zarówno kształcić posiadane już przez siebie kompetencje, jak i uczyć się nowych. W tym kontekście warto powiedzieć przede wszystkim o trzech sposobach.
„Lifelong Learning”, czyli samokształcenie
Człowiek uczy się przez całe życie – ta wielokrotnie powtarzana maksyma chyba w żadnym innym przypadku nie nabiera takiej siły i aktualności, jak w przypadku rozwoju osobistego, ukierunkowanego na poszerzanie zakresu kompetencji miękkich.
Przebieg samodoskonalenia może mieć w tym wypadku zarówno charakter świadomy, jak i bezwiedny, bazujący na przeżytych doświadczeniach i interakcjach, jakie w trakcie życia podejmowaliśmy w różnych środowiskach. Warto w tej materii pamiętać o pokorze i co jakiś czas poświęcać chwilę na autorefleksję, bo tylko w ten sposób będziemy mogli rzeczywiście się rozwijać.
Jeżeli zaś chcemy podejść do tematu nieco bardziej świadomie, nie polegając wyłącznie na dość losowym empiryzmie, to warto sięgnąć po ciekawe książki związane z tą tematyką, lub udać się na odpowiednie kursy, przeprowadzane przez specjalistów.
Książka „Kompetencje XXI wieku”
Jedną z ciekawszych pozycji w zakresie rozwoju osobistego i kompetencji bieżącego milenium, będzie książka „Kompetencje XXI wieku”, autorstwa Jeremiego Lamri. Jest to książka nominowana do nagrody głównej w konkursie „ECONOMICUS” Dziennika Gazety Prawnej.
Autor nakreśla kierunek działania, który jego zdaniem najprędzej przybliży nas do osiągnięcia zawodowego sukcesu. Ponadto prezentuje pełną złożoność zjawisk i zmian w zautomatyzowanym świecie biznesu, podkreślając wagę dostosowania się do dynamicznie zmieniających się realiów pracy.
Centrum Psychologii Stosowanej – szkolenia przeprowadzane przez specjalistów
W odpowiedzi na stale wzrastającą świadomość pracowników i przedsiębiorców w zakresie podnoszenia swoich kompetencji miękkich, na rynku pojawiły się instytucje, których zadaniem jest przeprowadzanie kompleksowych szkoleń w rzeczonym zakresie.
Jedną z nich jest cieszące się wyjątkowo dobrymi opiniami Centrum Psychologii Stosowanej, które gwarantuje możliwość wzięcia udziału w rozmaitej natury szkoleniach, dostosowując je nawet do specyfiki konkretnego zawodu. Jest to zdecydowanie najszybszy i najbardziej efektywny sposób na podniesienie swoich umiejętności miękkich.
Kompetencje XXI wieku na rynku pracy – podsumowanie
Jak mieliśmy okazję wykazać na łamach niniejszego tekstu, XXI wiek to czas dynamicznych zmian na wielu poziomach – szczególnie na rynku pracy. Postępująca automatyzacja czy udział nowoczesnych technologii i sztucznej inteligencji w procesach gospodarczych sprawiają, że część zawodów zanika, a część musi w trybie pilnym dostosować się do nadchodzącej rzeczywistości.
Choć takie cechy jak doświadczenie zawodowe, poziom wykształcenia czy umiejętności praktyczne nadal pozostają niezmiernie istotne w oczach pracodawców, to szeroko pojmowane kompetencje miękkie zdobywają na znaczeniu. Warto zweryfikować aktualnie posiadane przez nas umiejętności miękkie i stale rozwijać się w tym kierunku – nie tylko po to, by zachwycić rekruterów swoim CV, ale też po to, by realnie stawać się nie tylko lepszym pracownikiem, ale i lepszym człowiekiem.
