Szczególnie dziś, w niepewnych czasach galopującej inflacji, Polacy na potęgę szukają możliwości zdobycia dodatkowej gotówki. Praca dodatkowa nie zawsze jednak spełnia wyśrubowane wymagania rodzimego rynku zatrudnienia. Coraz częściej pojawia się pytanie: „czy można mieć dwie umowy o pracę?”
Jak się okazuje, rzecz ta, paradoksalnie, jest trywialna do zreferowania, jednocześnie kryjąc w sobie dziesiątki niuansów. Czy można mieć dwie umowy o pracę? Jak wygląda sprawa obowiązku informowania pracodawcy o podpisaniu innej umowy o pracę? Jak wygląda kwestia ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku dwóch umów o pracę? Czy istnieją jakieś wyjątki, o których należy pamiętać? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Czy można mieć dwie umowy o pracę – co na to Kodeks Pracy?
Z punktu widzenia prawa, nie istnieje wymóg nawiązywania wyłącznie jednego stosunku pracy, czy też podpisywania umowy o pracę wyłącznie u jednego pracodawcy. Każdy ma prawo do najęcia się u dwóch różnych pracodawców, w dowolnym wymiarze zatrudnienia. Niemniej, choć odpowiedź de facto jest prosta, nadal mogą rodzić się pytania wymagające odpowiedzi – głównie te związane ze składkami ZUS czy innymi uprawnieniami i obowiązkami pracownika i pracodawcy.
Warto mieć na względzie, że w niektórych sytuacjach, posiadanie dwóch umów o pracę może mieć miejsce nie tylko w przypadku posiadania różnych pracodawców, ale i jednego pracodawcy – nie jest to jednak częste zjawisko. Przedsiębiorcy którzy chcą oddelegować pracownika do dodatkowych zadań w obrębie swojej firmy, ale różniących się naturą od stanowiska aktualnie piastowanego przez osobę zatrudnioną, korzystają zazwyczaj z umów cywilnoprawnych.
Trzeba również pamiętać o fakcie, że od zasady zezwalającej każdemu na podpisanie wielu symultanicznych porozumień, istnieją pewne wyjątki – z ograniczeniami muszą liczyć się przede wszystkim kierowcy. Ponadto, niektóre zapiski w umowie o pracę mogą wprost zabraniać nawiązywania dodatkowych relacji tego rodzaju.
Dwie umowy o pracę u jednego pracodawcy
Posiadanie dwóch umów o pracę u jednego pracodawcy jest możliwe i praktykowane, jeżeli stosunek pracy tego wymaga. Może się bowiem zdarzyć tak, że u tego samego pracodawcy będziemy pracować na dwóch różnych stanowiskach i w różnych wymiarach zatrudnienia. Jak już jednak wspomnieliśmy, bardzo często w takich sytuacjach pracodawcy posiłkują się umowami cywilnoprawnymi, choć nie zawsze jest to zgodne z prawem.
Niezmiernie istotnym jest by pamiętać, że osoba zatrudniona u jednego pracodawcy nie może być de facto uznana za osobę pracującą na dwa etaty. Organy kontrolne, powołane w celu ochrony praw pracowniczych, mogłyby uznać dwie umowy o pracę za próbę obejścia przepisów dotyczących czasu pracy i godzin nadliczbowych. Pracodawca musi zatem mieć na względzie, by zapewnić osobie zatrudnionej niezbędną ilość godzin wypoczynku pomiędzy zmianami oraz rzetelnie wynagradzać nadgodziny – nawet, jeśli miałyby one miejsce wyłącznie przy ich obliczeniu na podstawie dwóch umów.
Umowa o pracę u dwóch różnych pracodawców
W przypadku umowy o pracę u dwóch różnych pracodawców, sytuacja będzie wyglądała nieco inaczej. Jako, że nawiązujemy w tej materii nowy stosunek pracy, musimy pamiętać o tym, że zatrudnienie u jednego z przedsiębiorców nie będzie uznane na godziny nadliczbowe w kombinacji z zatrudnieniem u drugiego. W teorii więc możemy w ten sposób pracować nawet szesnaście godzin na dobę – jak to jednak wygląda w praktyce? Czy można mieć dwie umowy o pracę u różnych pracodawców?
O ile Kodeks Pracy sam z siebie nie nakłada żadnych ograniczeń w tej materii, o tyle same zapisy bieżącej umowy o pracę mogą kolidować z naszymi zamiarami. Nie chodzi wyłącznie o wzmiankowane niżej umowy o zakazie konkurencji. Umowy o pracę zawierają zazwyczaj informację, w myśl której pracobiorca obowiązany jest do rzetelnego i sumiennego wykonywania swoich obowiązków. Jeżeli rezultatem objęcia drugiego etatu będzie niemożność do właściwego funkcjonowania w obrębie pierwotnej firmy, wówczas możemy liczyć się ze zwolnieniem – w skrajnych przypadkach nawet dyscyplinarnym. Czy istnieją jeszcze jakieś przeciwwskazania do podjęcia pracy na dwa etaty?
Wśród przeciwwskazać wymienić należy przede wszystkim zapis o zakazie konkurencji, który może wchodzić w skład umowy o pracę. Jeżeli takowy widnieje w naszej umowie, wówczas nie będziemy mogli podjąć zatrudnienia w firmie, która operuje w tej samej branży co nasz aktualny pracodawca. Niemniej, umowa o zakazie konkurencji nie jest jedyną przeszkodą, jaką być może przyjdzie nam obejść. W sposób szczególny będą bowiem potraktowani kierowcy.
Praca na dwa etaty w przypadku kierowców
Ustawa o czasie pracy kierowców nakłada kilka ograniczeń, zarówno na pracodawcę jak i pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do skrupulatnego prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowcy, zaś kierowca musi dostarczyć mu specjalne oświadczenie, w którym – zgodnie z prawdą – poinformuje go o wymiarze zatrudnienia (lub jego braku) w strukturach innej firmy, jak również przeciętnej, tygodniowej liczbie godzin pracy.
Wzmiankowane wyżej obostrzenia mają związek z przepisami, które normują tygodniowy i miesięczny czas pracy kierowcy. Nieprzestrzeganie obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców, będzie wiązać się z nałożeniem sankcji finansowych na przedsiębiorcę przez odpowiednie organy. Niemniej, w omawianym temacie istotny jest inny czynnik – przekroczenie czasu pracy nie będzie możliwe nawet w sytuacji, w której osoba zatrudniona pracować będzie w dwóch różnych firmach.
Podsumowując – czy można mieć dwie umowy o pracę jako kierowca? Można, jednak nie mogą one wpływać na łączny czas pracy osoby zatrudnionej, wyliczony dla jednego etatu. W najprostszych słowach zatem, jako kierowca można pracować u dwóch pracodawców, jednak wyłącznie na pół etatu u każdego (lub w innym, uzgodnionym wymiarze zatrudnienia, o ile łączny czas pracy nie przekroczy ustawowego limitu).
Czy trzeba informować pracodawcę o podpisaniu drugiej umowy?
Zgodnie z obowiązującą literą prawa, nie ma obowiązku informowania swojego pracodawcy o podpisaniu drugiej umowy o pracę. Fakt ten sankcjonować mogą wyłącznie odrębne uzgodnienia, których treść w takiej sytuacji powinna znajdować się w umowie o pracę bądź aneksie do niej.
Tak czy inaczej, poinformowanie pracodawcy o podjęciu dodatkowego zatrudnienia z całą pewnością będzie co najmniej mile widziane. Jak już mieliśmy okazję wyżej wspomnieć, po podpisaniu „pierwotnej” umowy o pracę, zgadzamy się na pewne warunki – jednym z nich jest rzetelność w wykonywaniu określonych działań, przekładająca się na ich skuteczność.
Jeżeli nie poinformujemy pracodawcy o powzięciu dodatkowych zobowiązań, a nasza efektywność w pracy zauważalnie spadnie, to wówczas, gdy przedsiębiorca dowie się o naszym dodatkowym zatrudnieniu (a dowie się prędzej czy później, z uwagi na konstrukcję systemu podatkowego), będzie mógł uznać ten czyn za naruszenie obowiązków pracowniczych i rozwiązać z nami umowę – w skrajnych przypadkach w grę może wchodzić nawet zwolnienie dyscyplinarne.
Praca na podstawie dwóch umów o pracę – jakie składki ZUS?
Podobnie jak we wszystkich innych sytuacjach, gdy w grę wchodzi umowa o pracę, pracownik ma prawo do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. W przypadku zawarcia dwóch umów z różnymi pracodawcami, każdy z nich musi odprowadzić należne składki ZUS osobno.
W sytuacji, w której pracownik zatrudniony jest na podstawie dwóch umów w jednej firmie, wówczas rzeczony pracodawca będzie obowiązany do odprowadzenia osobnych należności od każdej umowy.
W skład opisywanych należności wchodzą oczywiście takie elementy, jak ubezpieczenie emerytalne, rentowe czy wypadkowe, a także składka na Fundusz Pracy czy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Naturalnie, obowiązkiem pracodawcy będzie również odprowadzenie składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Prawa pracownika w przypadku pracy na dwa etaty
Pracownik zatrudniony ma podstawie dwóch umów o pracę, ma prawo do niezależnych uprawnień pracowniczych w każdym z miejsc zatrudnienia. W skład tychże wchodzić będzie płatny urlop (zależny od stażu pracy) czy możliwość udania się na zwolnienie lekarskie. Szczególnie w przypadku urlopu warto zauważyć, że pula dostępnych dla pracownika dni liczona jest osobno względem każdej z umów.
Dobrze przypomnieć również o przywilejach, które bazowo zapewnia każda umowa o pracę. Jest to przede wszystkim możliwość korzystania z publicznej (a więc bezpłatnej) służby zdrowia, gwarancja otrzymania płacy minimalnej, maksymalny czas pracy, czy ochrona przed utratą zatrudnienia dzięki określonemu w Kodeksie Pracy okresowi wypowiedzenia.
Jednym z istotniejszych czynników może być w tym przypadku prawo do emerytury. Oczywistym jest, że mało kto będzie rzeczywiście pracował na dwa etaty w dwóch różnych firmach – zwykle będziemy mówić o innym wymiarze pracy, na przykład półtorej etatu. To jednak wystarczy by wpłaty na nasze konto w ZUS zwiększyły się w sposób znaczący, widocznie przekładając się na wysokość późniejszej emerytury.
Obowiązki osoby zatrudnionej wobec każdego pracodawcy
Kluczowym obowiązkiem osób zatrudnionych u dwóch różnych pracodawców, jest po prostu rzetelne wywiązywanie się ze swoich obowiązków. Nikogo nie powinien dziwić fakt, że jeden z przedsiębiorców może zerwać z nami umowę, gdy zauważy, że nasza współpraca z drugim negatywnie rzutuje na naszą efektywność.
Trzeba jednak pamiętać, że zatrudniając się u innego pracodawcy, nawet w tej samej branży, trzeba będzie przejść osobne badania lekarskie. Choć może się to wydawać kwestią zbędnych formalności, to niestety prawo nie przewiduje w tej materii wyjątków – każdy pracodawca musi osobiście sprawować pieczę nad tego rodzaju zagadnieniami w kwestii podległych mu pracowników.
Alternatywne metody dodatkowego zatrudnienia
Stosunek pracy nie zawsze jest zawiązywany na podstawie umów o pracę, szczególnie wówczas, gdy znajdujemy się już w posiadaniu jednej. Dwie umowy o pracę w obrębie jednej firmy na jednego pracownika to rzadkość – przedsiębiorcy, gdy są zmuszeni obarczyć osobę zatrudnioną dodatkowymi zadaniami, zwykle sięgają po umowy cywilnoprawne (umowa zlecenie, umowa o dzieło), czym nie tylko chcą zmniejszyć koszty zatrudnienia, ale i podkreślić mniejszą rangę pracy dodatkowej.
W innych sytuacjach zdarza się tak, że do pierwszej umowy o pracę dopisuje się aneks, lub po prostu starą zastępuje nową. Naturalnie, wraz z dodatkowymi obowiązkami, pracownik uświadczyć może odpowiednio zwiększonej pensji.
Komfortowym rozwiązaniem wydaje się być samozatrudnienie i współpraca z pracodawcami na podstawie kontraktów B2B. To właśnie taka sytuacja daje pracownikowi najwięcej wolności w doborze ilości pracodawców i czasu pracy, a jednocześnie pozwala na spokój względem potencjalnej konieczności zgłaszania swojego dodatkowego źródła dochodu.
