Województwo świętokrzyskie zyskuje na popularności, jako cel wycieczek turystów z całej Polski. Możemy być zaskoczeni, zwłaszcza przyglądając się niepozornym miejscowościom, takim jak tytułowe Radoszyce. W ich okolicy dostrzeżemy z pewnością wiele ciekawych miejsc zarówno pod względem wartości historycznej, jak i tych sprzyjających rekreacji. Spróbujmy więc dowiedzieć się czegoś więcej!
Radoszyce i ich znaczenie w historii kraju
Jak już wspomniano na wstępie, Radoszyce położone są w województwie świętokrzyskim. Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od Jana s. Radosza wymienionego w dokumentach z 1218 roku. Natomiast 1364 rok podaje się jako ten, w którym zorganizowano pierwszą miejscową parafię.
Dzieje miejscowości są ściśle powiązane z historią Polski – było to miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego, miało również istotne znaczenie w trakcie Potopu szwedzkiego, wojny konfederackiej i powstania kościuszkowskiego. W wyniku trzeciego rozbioru Polski (1795 r.) miejscowość trafiła pod zabór austriacki.
Ostatecznie, w XVIII wieku przyszedł upadek dobrze prosperującej osady. Warto jednak podkreślić, że do tej pory (od późnych lat średniowiecza) Radoszyce słynęły jako ośrodek hutniczo-rzemieślniczy. Zanim bowiem doszło do kryzysu gospodarczego, zainwestował w tutejszą hutę starosta Małachowski. Jego starania doprowadziły do tego, że produkcja fabryki przewyższała pod względem wytopu inne obiekty krajowe. W Radoszycach kwitł również przemysł zbrojeniowy – odlewano kule armatnie, same armaty, podwozia do nich i do wozów taborowych.
Wraz z nadejściem powstania styczniowego, mieszkańcy Radoszyc aktywnie brali udział w wyrażaniu sprzeciwu wobec władz. 13 stycznia 1870 r. miejscowi zorganizowali zryw, skutkiem czego Radoszyce utraciły prawa miejskie. Miasta nie oszczędziła także druga wojna światowa – 2 września Niemcy spacyfikowali i spalili miejscowość. Dopiero 1 stycznia 2018 roku Radoszycom przywrócono prawa miejskie.
Dziedzictwo kulturowe w gminie Radoszyce
Gmina Radoszyce to obszar o wyjątkowych walorach krajobrazowych i bogatej historii, który przyciąga uwagę zarówno miłośników przyrody, jak i dziedzictwa kulturowego. Wśród najważniejszych elementów krajobrazu kulturowego wyróżnia się historyczna część Radoszyc z prostokątnym rynkiem, otoczonym wąskimi uliczkami i zabudową mieszkalną skierowaną szczytem do ulicy. Centralnym punktem tego układu jest XVII-wieczny kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła. Warto również wspomnieć o zabytkowym cmentarzu żydowskim, zlokalizowanym na jednej z parabolicznych wydm w okolicy.
Otwarty krajobraz wzbogacają doliny rzek Czarna Konecka, Plebanka i Czarna Pilczycka, a także pasmo Dobrzeszowskie, które stanowi ważny wyróżnik przestrzenny gminy. Malownicze lasy i charakterystyczne układy wsi, głównie w formie ulicówek, podkreślają naturalny i wiejski charakter regionu.
Dziedzictwo materialne gminy to także obiekty archeologiczne, takie jak fundamenty zamku Kazimierza Wielkiego czy pozostałości średniowiecznych hut szkła w miejscowościach Kapałów, Lewoszów i Mularzów. Na uwagę zasługuje również zespół dworski z XVI-wieczną piwnicą, zwaną „Winiarnią”, oraz zabytkowe kapliczki i drewniane kuźnie, które dodają miejscu wyjątkowego klimatu.
Gmina Radoszyce jest również miejscem pamięci narodowej, związanej z działalnością partyzancką podczas II wojny światowej. Obiekty takie jak w Gruszce czy Wilczkowicach przypominają o heroicznej walce miejscowej ludności. To wszystko sprawia, że gmina Radoszyce jest nie tylko malowniczym miejscem, ale także świadkiem historii i dziedzictwa, które wciąż żyje w krajobrazie i zabytkach tego regionu.
Atrakcje w Radoszycach dla całej rodziny
Choć gmina Radoszyce jest dziś niewielka (z liczbą mieszkańców ok. 9000), warto tu zajrzeć co najmniej z kilku powodów.
Pierwszym z nich jest możliwość relaksu nad Zalewem „Antoniów”, który znajduje się między Radoszycami a Grodziskiem. Obszar ten sprzyja aktywności fizycznej, poprzez udostępnienie 3,5-kilometrowej ścieżki pieszo-rowerowej i rowerków wodnych. Okolicznych mieszkańców przyciąga oczywiście najbardziej wizja kąpieli w przejrzystej wodzie i odpoczynek na jednej z dwóch plaż. Spotkania dorosłych i dzieci umilają usługi małej gastronomii, która znajduje się na tym terenie. Zalew o powierzchni 23 hektarów oraz cała jego okolica świetnie nadają się do uprawiania joggingu, jazdy na rolkach i wędkarstwa.
Co jeszcze powinniśmy wiedzieć o zalewie? Miejsce to jest wciąż rozbudowywane, a w najbliższej przyszłości inwestorzy chcą zadbać m.in. o nowoczesną infrastrukturę, w tym domki letniskowe, więcej obiektów sportowych i gastronomicznych. Będzie to więc idealny obszar do zaplanowania dłuższego, wakacyjnego pobytu. Przypomnieć warto, że wokół podziwiać możemy malownicze, typowe dla polskiej wsi widoki. Okoliczne pola, łąki i lasy pozwalają naprawdę odpocząć od codziennych stresów.
Z kolei Nadleśnictwo Radoszyce jest z pewnością dumne z faktu, że zasięgiem ich działania objęty został częściowo obszar Przedbórskiego Parku Krajobrazowego, uważanego za jeden z najcenniejszych w Polsce. Jeśli mamy więc ochotę na wycieczkę do lasu, możemy wybrać się właśnie w okolice Radoszyc. Różnorodny krajobraz mamy możliwość podziwiać między innymi z licznych punktów widokowych.
Jeżeli dodatkowo mielibyśmy ochotę na aktywne zwiedzanie, możemy zdecydować się na jedną z tras Green Velo, która umożliwia dokładne poznanie okolicy. Szlak biegnie od rynku, przez najważniejsze zabytkowe obiekty oraz malowniczo położone okoliczne wioski. Większość trasy przebiega na drogach o niskim natężeniu ruchu samochodowego oraz przez obszary leśne, co sprawia, że wycieczka daje jeszcze więcej przyjemności.
W Radoszycach znajdzie się coś także dla miłośników sztuki. Osoby, które chciałyby mieć z nią bliższy kontakt, zapraszane są do Autorskiej Galerii Sztuki Tadeusza Czarneckiego „Biłasówka”. Galeria znajduje się przy ulicy Sportowej, a otwarta jest w godzinach popołudniowych w tygodniu, oraz od 11 do 18 w weekendy.
Najcenniejsze zabytki oraz inne interesujące miejsca
Z uwagi na bogatą historię, miejscowość obfituje w zabytki. Które z nich szczególnie warto zobaczyć? Lista obowiązkowa każdego turysty powinna zawierać następujące punkty:
- Cmentarz żydowski, założony przed 1789 i powiększony na początku poprzedniego stulecia. Niestety, zarówno podczas II wojny światowej, jak i w późniejszych latach ulegał dewastacji, przez co do dziś zostały fragmenty tylko kilku nagrobków. Remont w 1983 roku przeprowadził potomek cadyków radoszyckich, a w 2011 odbudowano ogrodzenie, uporządkowano teren i wytyczono nową drogę dojazdową. W 2016 roku zrekonstruowano znajdujący się na cmentarzu ohel (miejsce pochówku cadyka Issachara Dow Ber zwanego Świętym Starcem i rabina Izraela Finklera). Dzięki tym pracom, co roku na dawnym cmentarzu pojawiają się chasydzi pielgrzymujący z całego świata. W 2018 roku kirkut (nazwa miejsca używana przez mieszkańców Galicji) oficjalnie został włączony w rejestr zabytków.
- Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, w skład którego wchodzi czworoboczna wieża zachodnia z 1846 roku, kaplica północna pod wezwaniem świętej Anny z 1631 roku, kaplica południowa sprzed 1620 roku, zakrystia, ołtarz główny z krucyfiksem i wizerunkami świętych z XVII wieku. Najstarszym zabytkiem znajdującym się w obiekcie, jest chrzcielnica w stylu późnogotyckim, którą datuje się na początek XVI stulecia.
- Na terenie Radoszyc możemy spotkać się także z licznymi pomnikami pamięci. Jednym z najbardziej znanych jest kamień znajdujący się na rynku upamiętniający walki partyzanckie, jakie stoczono tu 2 i 3 września 1944 roku. Żołnierze AK starli się wtedy z żandarmerią niemiecką, a następnie uratowali mieszkańców przed „pacyfikacją”. Zginęło wtedy 20-30 cywilów i spalono większość zabudowań, ale dzięki pomocy partyzantów miejscowość nie uległa całkowitej zagładzie. Innym godnym naszej uwagi pomnikiem jest ten w Zychach (upamiętniający wydarzenia z drugiej połowy października 1939 roku).
- Zespół dworu pałacowego, który powstał pod koniec XIV wieku z inicjatywy samego Władysława Jagiełły. Zastąpił on dwór drewniany, stojący na terenie obecnego radoszyckiego rynku. Zamek zbudowany został na piaszczystym wzgórzu otoczonym mokradłami. Rezydencję odwiedzał sam król oraz kolejni Jagiellonowie, a ostatnim znaczącym gościem był Zygmunt August. Następnie obiekt stał się siedzibą starosty, ale z upływem lat, nieremontowany ulegał zniszczeniu. Rozebrano go ostatecznie w latach 1768-1789. Do dziś pozostała po nim tylko winiarnia, najcenniejszy zabytek gminy. Według przeprowadzonych badań budynek był skrajną zachodnią częścią domu gotyckiego, a dzisiejsza długość winiarni równała się szerokości pierwotnej ściany szczytowej.
