Urlop wychowawczy zaczyna się bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, ale można skorzystać z niego też w późniejszym czasie. Komu przysługuje, ile trwa i przede wszystkim – czy jest płatny?
Kiedy na świat przychodzi długo wyczekiwane potomstwo pragniemy spędzić z nim jak najwięcej czasu. Prawo daje taką możliwość, dlatego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego rodzice mogą skorzystać jednocześnie z 36. miesięcy urlopu wychowawczego do podziału lub z 35. miesięcy, jeśli na urlop decyduje się tylko jeden z rodziców. Czy urlop wychowawczy jest płatny? Czy podczas urlopu wychowawczego można pracować? Ile dokładnie trwa urlop wychowawczy?
Komu przysługuje urlop wychowawczy?
Prawo do urlopu wychowawczego ma każdy z rodziców dziecka, ale także należy się on innym prawnym opiekunom. Aby został jednak przyznany rodzice lub prawni opiekunowie muszą spełniać kilka warunków.
- Osoba, która ubiega się o urlop wychowawczy musi pozostawać w stosunku o pracę, czyli być zatrudniona w oparciu o umowę o pracę,
- Dodatkowo brany jest pod uwagę staż pracy, który musi wynosić minimum 6 miesięcy. Co ważne, do stażu pracy wlicza się okres pracy u poprzednich pracodawców, jak również okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Jak już zostało wspomniane, urlop wychowawczy przysługuje każdemu rodzicowi i prawnemu opiekunowi. Aby odpowiedzieć na pytanie, ile trwa urlop wychowawczy trzeba najpierw ustalić, czy będzie z niego korzystał tylko jeden rodzice czy oboje. Czas trwania urlopu wynosi 36 miesięcy do podziału, jeśli zamierza skorzystać z niego każdy z rodziców, bądź 35 miesięcy, jeśli urlop planuje wykorzystać tylko jeden rodzic.
Do kiedy można wykorzystać urlop wychowawczy?
Nie trzeba przechodzić bezpośrednio na urlop wychowawczy zaraz po urlopie macierzyńskim. Istnieje oczywiście taka możliwość, ale nie jest to obowiązkiem. Z urlopu wychowawczego można skorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia lub (w przypadku, kiedy dziecko jest niepełnosprawne) do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 18 lat. To od nas zależy, kiedy zdecydujemy się na skorzystanie z takiego przywileju.
Warto nadmienić, że pracodawca nie może odmówić udzielenia Ci prawa jakim jest urlop wychowaczy. Tak naprawdę podanie o urlop to tylko informacja dla Twojego zwierzchnika. Dodatkowo z urlopu wychowawczego pracownik może zrezygnować w każdym momencie, musi jednak poinformować o tym wcześniej pracodawcę – najpóźniej 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Urlop wychowawczy płatny?
Chcąc skorzystać z prawa do urlopu często zastanawiamy się, czy urlop wychowawczy jest płatny, czyli czy pracodawca wypłaca wynagrodzenie. Niestety urlop wychowawczy nie jest płatny, ale za to cały okres jego trwania jest wliczany do stażu pracy. Nie oznacza to jednak, że nie można liczyć na żadne pomoce finansowe. Istnieje bowiem dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem, który przysługuje jedynie tym rodzinom, które mają prawo do zasiłku rodzinnego. Co to oznacza?
W przeliczeniu na jedną osobę ich wspólny dochód nie może przekraczać 674 zł, jeśli dziecko jest zdrowe lub 764 zł, jeśli dziecko jest niepełnosprawne. Tylko takie rodziny mogą ubiegać się o świadczenia. Co ważne, tylko jeden z rodziców może otrzymywać zasiłek podczas urlopu wychowawczego, nawet jeśli każdy z rodziców zdecydował się na skorzystanie z tego okresu. Zasiłek podczas urlopu wychowawczego przysługuje rodzicowi, jak również opiekunowi prawnemu i faktycznemu dziecka.
Kto może ubiegać się o zasiłek wychowawczy?
Aby otrzymać dodatek wychowawczy nie wystarczy tylko spełnić wymogu, jakim jest nieprzekroczenie wskazanej wyżej kwoty przypadającej na jednego członka rodziny. Istnieje również kilka dodatkowych warunków:
- należy przepracować minimum 6 miesięcy przed udaniem się na urlop wychowawczy (do stażu wlicza się również okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i łączny czas pracy u poprzednich pracodawców),
- jeśli przebywasz na urlopie wychowawczym i prawnie przysługuje Ci prawo do zasiłku, to nie możesz w tym samym czasie podejmować żadnej pracy zarobkowej,
- jeśli w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego nie przysługuje Ci prawo do zasiłku wychowawczego,
- nie można pobierać jednocześnie świadczenia rodzicielskiego (tzw. kosiniakowego) o kwocie 1 tys. zł,
- rodzic przebywający na urlopie wychowawczym musi stale pilnować dziecko, na które otrzymuje zasiłek. Oddanie dziecka do placówki oferującej 24 h opiekę na więcej niż 5 dni w tygodniu grozi odebraniem i przerwaniem wypłacania zasiłku.
Jak długo można pobierać zasiłek wychowawczy?
Jeśli zostanie nam już przyznane prawo do zasiłku wychowawczego, to musimy pamiętać, że w momencie, w którym naruszymy któryś z powyższych warunków, dodatek zostanie nam odebrany. Co więcej, dodatek przyznawany z tytułu opieki nad dzieckiem jest przyznawany tylko na określony czas (nie na cały wymiar urlopu wychowawczego), a ten różni się w zależności od liczby dzieci oraz kondycji i stanu zdrowia.
- 24 miesiące – dodatek jest przyznawany na 24 miesiące w sytuacji, kiedy rodzic opiekuje się jednym dzieckiem lub większą ich liczbą w różnym wieku,
- 36 miesięcy – dodatek jest przyznawany na 36 miesięcy w sytuacji, kiedy rodzic opiekuje się więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu, np. poród bliźniaków,
- 72 miesiące – dodatek jest przyznawany na 72 miesiące w sytuacji, kiedy rodzic opiekuje się dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności.
Urlop wychowawczy – ile możesz dostać?
Jeśli spełniamy wszystkie warunki, by otrzymywać dodatek z tytułu opieki na dzieckiem w trakcie trwania urlopu wychowawczego, to musimy pamiętać, że jest on wypłacany tylko ze środków państwowych, w tym przypadku przez ZUS. Zasiłek wychowawczy wynosi 400 zł i jest wypłacany każdego miesiąca aż do ustania okresu świadczenia. W przypadku, gdy mówimy o niepełnym miesiącu kalendarzowym, to cały zasiłek jest dzielony na poszczególne dni miesiąca, zaokrąglany do 10 gr w górę, sumowany i wypłacany w takiej kwocie. Jeśli każdy z rodziców korzysta jednocześnie z urlopu wychowawczego, to otrzymują tylko jeden zasiłek.
Na jakie dodatkowe świadczenia mogą liczyć rodzice?
Rodzinom, które mają prawo do zasiłku rodzinnego, czyli których łączny dochód nie przekracza 674 zł na osobę lub 764 zł na osobę w przypadku posiadania niepełnosprawnego dziecka, przysługują również dodatkowe świadczenia na dzieci. To właśnie one, oprócz uzyskanego dodatku za urlop wychowawczy mogą poprawić sytuację rodzinną. Tego rodzaju świadczenia są również przyznawane opiekunowi faktycznemu dziecka oraz prawnemu opiekunowi. Są to:
- Dodatek dla rodziny, w której dziecko podjęło naukę w szkole, która znajduje się poza miejscem zamieszkania rodziców. W sytuacji, kiedy dziecko mieszka poza miejscem zamieszkania, przysługuje rodzicom świadczenie w wysokości 113 zł. Z kolei jeśli dziecko dojeżdża do szkoły poza miejscem zamieszkania rodzicom przysługuje 69 zł.
- Dodatek dla rodziny wielodzietnej, czyli takiej, która posiada więcej niż dwoje dzieci. Świadczenie wynosi 95 zł na trzecie i każde kolejne dziecko.
- Dodatek dla samotnego rodzica. Rodzic, który samotnie wychowuje dziecko może liczyć na dodatek w wysokości 193 zł. W sytuacji, kiedy ma więcej dzieci, łączna suma świadczenia nie może przekroczyć 386 zł na wszystkie dzieci.
- Dodatek do rehabilitacji i edukacji dziecka, który wynosi 90 zł do 5. roku życia dziecka i 110 zł od 5, roku życia dziecka aż do ukończenia 24 lat.
- Świadczenie 500+ należy się rodzicom za każde dziecko w rodzinie, które nie ukończyło jeszcze 18. roku życia (zgodnie ze zmianą ustawy od lipca 2019 roku).
Jak już zostało wspomniane – skorzystanie z urlopu wychowawczego, który jest bezpłatny, nie jest obowiązkowe. Jest to przywilej, z którego mogą skorzystać rodzice, jeśli mają taką ochotę i odpowiednie warunki finansowe. Świadczenia wypłacane z tytułu urlopu wychowawczego niestety nie należą się wszystkim, ale istnieje wiele innych dodatków ze skarbu państwa, które w minimalnym stopniu mogą poprawić sytuację finansową rodziny w czasie urlopu wychowawczego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Jakie dokumenty trzeba złożyć do zasiłku wychowawczego?
Jeśli podjąłeś już decyzję, że chcesz skorzystać z urlopu wychowawczego, to musisz najpierw powiadomić o tym fakcie pracodawcę. W tym celu należy złożyć stosowny wniosek o urlop wychowawczy nie później niż na 21 dni przed planowanym przejściem na urlop. Wniosek powinien zawierać takie informacje, jak:
- okres trwania urlopu wychowawczego,
- wykorzystany w przeszłości okres urlopu wychowawczego na dane dziecko,
- oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna prawnego, że rezygnuje z prawa do urlopu wychowawczego.
W sytuacji, kiedy z jednym z rodziców jest utrudniony kontakt, ponieważ przebywa on poza granicami kraju lub ma ograniczone prawa rodzicielskie, nie musimy do wniosku dołączać jego oświadczenia. Wystarczy w takim przypadku dołączyć dokument, który wytłumaczy, dlaczego nie zostało dołączone oświadczenie.
WNIOSEK O URLOP WYCHOWAWCZY Z TYTUŁU OSOBISTEJ OPIEKI NAD DZIECKIEM
………………………………
(miejscowość i data)
………………………………
(imię i nazwisko pracownika)
………………………………
(adres)
………………………………
(imię i nazwisko pracodawcy)
WNIOSEK O URLOP WYCHOWAWCZY
Na podstawie art. 186 Kodeksu pracy, wnoszę o przyznanie mi urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem ……………………………… (imię i nazwisko dziecka) urodzonym w dniu ……………… (data urodzenia) w wymiarze ……………… miesięcy w okresie od dnia ……………… do ………………
Dotychczas na wskazane wyżej dziecko został wykorzystany urlop wychowawczy w łącznym wymiarze ……………… miesięcy w okresach:
Jednocześnie oświadczam, że z okresu wychowawczego nie będzie korzystał drugi rodzic dziecka ……………………………… (imię i nazwisko rodzica). Do wniosku dołączam stosowne oświadczenie.
Z wyrazami szacunku
.…………………………
(imię i nazwisko)
Wniosek o urlop wychowawczy w formacie PDF
Jeśli jesteś pewny, że zasiłek wychowawczy Ci się należy lub zamierzasz ubiegać się o niego, musisz w tym celu złożyć odpowiednie dokumenty do urzędu miasta lub gminy, w której zamieszkujesz. Powinny one składać się z:
- zaświadczenia, że został udzielony urlop wychowawczy i informacji o czasie jego zakończenia,
- zaświadczenie, że rodzic, który ubiega się o zasiłek wychowawczy ma minimalny staż pracy wynoszący 6 miesięcy,
- zaświadczenie o ubezpieczeniu w ZUS-ie z miesiąca poprzedzającego składanie dokumentów.
Praca a urlop wychowawczy
Pracownik, który zdecyduje się skorzystać z urlopu jest chroniony prawem, dlatego po zakończonym okresie urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownika na stanowisko, które wcześniej obejmował. Nie może zatem w chwilę potem rozwiązać z nim umowy. W sytuacji, kiedy pracownik ma zamiar skrócić zgłoszony wcześniej wymiar urlopu wychowawczego ma do tego prawo, ale musi powiadomić o tym fakcie pracodawcę. Należy w tym celu złożyć stosowne zawiadomienie w terminie nie krótszym niż 30 dni przed planowanym powrotem do pracy.
Rodzice i prawni opiekunowie często zastanawiają się, czy na urlopie wychowawczym istnieje możliwość podejmowania pracy. Choć praca zarobkowa na wychowawczym jest możliwa, to nie wszystkie kwestie w tej sprawie są jednoznaczne. Kiedy rodzic pracuje np. zdalnie na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, a pracownicze obowiązki nie kolidują z obowiązkami osobistej opieki nad dzieckiem, prawo jak najbardziej stoi po stronie pracownika.
Sytuacja jest jednak sporna, gdy rodzic oddaje dziecko do przedszkola, by w tym samym czasie pracować. Niestety prawo nie określa, czy została w ten sposób przerwana opieka osobista, która jest warunkiem do korzystania z urlopu. Jednak w sytuacji, kiedy pracodawca wykryje naruszenie, ma prawo wyznaczyć pracownikowi datę powrotu do pracy w ciągu 14. dni od wysłania wezwania lub nawet rozwiązać umowę bez wypowiedzenia w trybie natychmiastowym.