Jeżeli w zespole pojawią się problemy, osobą, która może pomóc w rozwiązaniu ich, jest facylitator. Kto to i jakie są jego zadania? Czy facylitator i mediator to ten sam zawód? Opisujemy, czym zajmuje się facylitator, jakie cele mu przyświecają oraz w jaki sposób pomaga grupie.
Żeby w pełni zrozumieć, czym zajmuje się facylitator, należy najpierw wyjaśnić pojęcie facylitacja. Co to znaczy? Najprościej rzecz biorąc, jej zadaniem jest ułatwienie wszystkim uczestnikom przejścia przez proces oraz skutecznego zrealizowania celu. Należy zaznaczyć, że facylitacja sama w sobie jest procesem. Podczas niego bardzo ważna jest praca zespołowa. W czasie facylitacji ważne jest również skupienie się na tym, by uczestnicy procesu odczuwali z niego satysfakcję.
Według Słownika Języka Polskiego PWN facylitacja to „wzajemny wpływ członków grupy powodujący wzrost zachowań określonego rodzaju”.
Definicja facylitatora
Choć jest to zawód, który funkcjonuje również na naszym rodzimym rynku, z racji tego, że wykształcił się stosunkowo niedawno, póki co w żadnym słowniku nie istnieje oficjalna, określająca facylitatora definicja.
Można jednak natknąć się na liczne próby sprecyzowania, co oznacza facylitator. W większości przypadków w próbach stworzenia definicji facylitatora znajduje się podobne sformułowanie: że jest on zorientowany na proces. Należy również podkreślić, że osoba ta nie posiada uprawnień do podejmowania decyzji dotyczących pracy grupy.
Kto to jest facylitator?
Co to jest facylitator i jaki jest jego zakres obowiązków? Jak wcześniej wspomnieliśmy, jest to osoba pomagająca grupie w trakcie pewnego procesu. Jego zadaniem jest podniesienie efektywności pracy grupowej i przeprowadzenie skutecznej interwencji, szczególnie wtedy, gdy na horyzoncie pojawia się widmo konfliktu. Jest osobą neutralną, która nie angażuje się w realizację projektów od strony merytorycznej – nad tym pracuje zespół. Jego praca polega na wsparciu i analizie, na podstawie której określi, jak grupa współpracuje. Dodatkowo uczy, jak sprawnie się porozumieć, aby dojść do wspólnych wniosków. Często wprowadza wiele ciekawych rozwiązań, które ułatwiają współpracę. Facylitator to również osoba, która ułatwia przejście przez cały proces pracy nad danym projektem, wprowadza dynamikę współpracy i dba o dobrą atmosferę w grupie.
Określając znaczenie facylitatora w pracy grupy, warto zauważyć, że jest on:
- aktywatorem, który dba o zapał grupy i energię, która motywuje jej uczestników do pracy,
- przewodnikiem, który prowadzi zespół przez kolejne etapy procesu,
- dopytującym, który uważnie obserwuje prace, analizuje proces i pomaga w zarządzaniu dyskusją,
- osobą, która dba o „budowanie mostów”, czyli podstaw do porozumienia,
- po części jasnowidzem, który przypatruje się zespołowi i reaguje na wszelkie oznaki zmęczenia, napięcia albo spadku zaangażowania, które mogłyby zdestabilizować grupę.
Poszukujesz zatrudnienia? Sprawdź oferty pracy w Częstochowie na GoWork.pl!
Kiedy należy skorzystać z pomocy facylitatora?
Z pomocy facylitatora korzystamy w sytuacji, kiedy chcemy poprawić efektywność pracy swojej grupy, a nie wiemy, jak samodzielnie się za to zabrać. Wiele sporów lub czynników, które nie pozwalały zespołowi na dobrą współpracę, można zrozumieć podczas szkolenia. Jeśli zauważasz, że w organizacji znajduje się osoba, która wywołuje konflikty między członkami grupy, nie pozwala wyrazić swojego zdania ani wdrożyć innych pomysłów na projekt – facylitator znajdzie wyjście z tej sytuacji.
Innym sygnałem, że grupie przydałby się facylitator, jest zauważenie problemu polegającego np. na nieefektywnym wykonywaniu zadań czy też niezadowoleniu klienta z ich realizacji. Podczas szkolenia członkowie zespołu będą mogli spojrzeć na dane zagadnienie z różnych stron, wymienić swoje opinie, przeanalizować zaistniałe trudności i znaleźć rozwiązanie.
Jak zostać facylitatorem?
Załóżmy, że interesujesz się zagadnieniami dotyczącymi pracy w grupie, znasz cechy dobrego zespołu i metody efektywnej współpracy. Chciałbyś pomagać innym, więc zastanawiasz się nad tym, jak zostać facylitatorem. Co będzie Ci niezbędne?
Nie musisz kończyć studiów psychologicznych. Powinieneś natomiast posiadać cechy dobrego facylitatora, umieć uważnie słuchać innych i analizować ich zachowania, odpowiednio reagować. Musisz zatem być spostrzegawczy – czasami może Ci w tym pomóc intuicja, innym razem jest to kwestia doświadczenia.
Jeżeli zależy Ci na zdobyciu przydatnych umiejętności i wiedzy oraz zaufania przyszłych klientów, warto zainteresować się jednym z dostępnych na rynku kursów facylitacji.
Kurs facylitacji
W przypadku chęci zostania certyfikowanym facylitatorem należy ukończyć stosowny kurs. W programie kursu facylitatora można zwykle znaleźć:
- podstawowe informacje na temat pracy z grupą, techniki facylitacji, zasady i najważniejsze umiejętności niezbędne w pracy facylitatora,
- wskazówki, jak radzić sobie, gdy napotka się opór w grupie lub tzw. fazę burzy, czyli konflikty,
- omówienie, jak zakończyć pracę z grupą.
Po ukończeniu kursu facylitacji w jednostce, która posiada akredytację IAF, jego uczestnik może podejść do egzaminu. Osoba, która uzyska z niego pozytywny wynik, zdobędzie certyfikację IAF Certified Professional Facilitator (CPF). Istnieją także inne certyfikaty, m.in. Process Iceberg. Wśród technik i metod facylitatora wymienia się zaś ToP, OST, LSP czy ORID.
W Polsce facylitacja jest wciąż pojęciem stosunkowo nowym, stąd stale możliwości pracy w zawodzie oraz zdobywania certyfikacji stale się poszerzają.
Facylitator: cechy
Dobry facylitator powinien wiedzieć, jak zorganizować szkolenie, jednak oprócz tego potrzebny będzie mu zestaw pewnych cech oraz umiejętności. To osoba, która odpowiedzialna jest za współpracę w całej grupie, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów, doprowadzenie zespołu do celu. Jakie cechy facylitatora pozwolą mu na skuteczną pomoc grupie?
Przede wszystkim powinien on potrafić słuchać innych i nawiązywać z nimi relacje. Musi skupiać się na tym, co chcą przekazać członkowie grupy. Powinien zaangażować się w cały proces i próby rozwiązania problemów, motywować uczestników projektu. Ponadto przydatna będzie znajomość technik pracy, które pomogą zespołowi w rozwiązywaniu problemów. Jego zadaniem jest takie poprowadzenie szkolenia, by grupa sama znalazła rozwiązanie, przy użyciu odpowiednich technik pracy grupowej.
Niezwykle istotne jest, by facylitator był osobą bezstronną – nie może on przyjąć punktu widzenia żadnej ze stron konfliktu. Dobry facylitator uważnie wysłucha uczestników i nakieruje ich na rozwiązanie, powstrzyma się jednak od oceniania. Poza tym powinien być elastyczny i dostosowywać się do wydarzeń mających miejsce podczas szkolenia, a także reagować, gdy jest to konieczne.
Facylitator musi także być osobą komunikatywną, lubiącą pracę z innymi, chętną do pomocy i stawiającą potrzeby innych na pierwszym miejscu.
Jak facylitator przygotowuje się do swojej pracy?
Na samym początku facylitator umawia się na spotkanie z klientem, który wyjaśnia, jakie są jego oczekiwania i jaki proces chciałby wdrożyć w danej grupie. Ustala on pewne działania, które chciałby wprowadzić przed, w trakcie i po spotkaniu.
Facylitator dokładnie zapoznaje się z uczestnikami szkolenia, ich potrzebami oraz celem, który chcą osiągnąć. Na podstawie tych informacji dobiera formę spotkania i tworzy wstępny scenariusz, korzystając z przydatnych narzędzi oraz metod warsztatowych. W trakcie szkolenia dba o jego odpowiedni przebieg. Zadaje motywujące i napędzające do pracy pytania, proponuje odpowiednie ćwiczenia i wspiera uczestników w momentach spadku motywacji, a także monitoruje zachowania i reakcje następujące po wdrożeniu proponowanych rozwiązań. Po wszystkim facylitator podsumowuje i dokumentuje całe spotkanie. Wyciąga wnioski, spisuje osiągnięte efekty oraz bada ich funkcjonalność.
Dobry facylitator musi przemyśleć, w jakim miejscu chce przeprowadzić szkolenie – otoczenie powinno odpowiednio wpływać na przebieg spotkania. Podczas napiętej sytuacji jego zadaniem jest zainicjowanie ćwiczeń rozluźniających lub integrujących członków grupy.
Nauczyciel jako facylitator
Niegdyś rola nauczyciela ograniczała się do osoby posiadającej wiedzę i przekazującej ją uczniom. Obecnie coraz częściej mówi się, że jest on także facylitatorem. Czy jest to trafne określenie? Czy można mówić o facylitatorze-nauczycielu?
Zdaniem wielu ekspertów – tak. Obecnie nauczyciel nie tylko przekazuje wiedzę, ale i pomaga uczniom, wspiera ich, np. podczas prac nad projektami. Dba również o to, by praca zespołowa była bardziej efektywna.
Na przestrzeni lat coraz wyraźniej wykształca się kolejna z ról dydaktyków, którzy niegdyś uznawani byli za przewodników czy opiekunów. Obecnie nauczyciel jawi się również jako facylitator, menedżer czy terapeuta.
Facylitator a mediator
Czy facylitator i mediator to dwa określenia tego samego zawodu? Zdecydowanie nie. Obaj wymienieni specjaliści są osobami z zewnątrz, które starają się pomóc innym. Zadaniem obu z nich jest pomoc w komunikacji interpersonalnej czy rozwiązywaniu konfliktów. Zarówno mediator, jak i facylitator są stronami neutralnymi, które nie mogą podejmować decyzji, jednak jest między nimi sporo różnic.
Przede wszystkim mediator nie zajmuje się określaniem wstępnych założeń oraz nie planuje przebiegu procesu, nie określa celu, a jego działaniu nie przyświeca osiągnięcie wyznaczonych wcześniej założeń. Jego zadaniem jest jedynie ułatwienie komunikacji.
Podczas facylitacji często stara się pomóc grupie w rozwiązaniu różnego rodzaju problemu, mediacje zaś skupiają się na konflikcie lub sporze występującym między co najmniej dwiema stronami. Co więcej, mediator proponuje rozwiązania, z kolei zadaniem facylitatora jest jedynie nakierowanie na odpowiednie wyjście z sytuacji, jednak odpowiedzialność za wynik facylitacji ciąży na zespole. Można spotkać się z określeniem, że facylitacja jest uzupełnieniem mediacji.
