Pracoholizm – objawy i definicja. Sprawdź, czy nie jesteś pracoholikiem

Pracoholizm jest specyficznym zaburzeniem behawioralnym, którego objawy są bardzo często bagatelizowane. Uzależnienie od pracy jest kojarzone z zaangażowaniem w pracę i ambicją, a nie zagrożeniem, które może doprowadzić do poważnych problemów w życiu prywatnym i zawodowym. Sprawdź, co to jest pracoholizm i jak wpływa on na relacje rodzinne oraz dowiedz się, jak z nim walczyć.

Praca stanowi ważną część naszego życia. To naturalne, że wiele myślimy o obowiązkach służbowych także po godzinach pracy. Szczególnie w przypadku pracy biurowej, którą wiele osób zabiera ze sobą do domu przez sam fakt posiadania dostępów do systemów. Jest to szczególny problem w przypadku pracy zdalnej. Jednak nadmierne poświęcanie się pracy może skutecznie uprzykrzyć życie.

Pracoholizm – definicja

Termin „pracoholizm” został użyty po raz pierwszy w 1971 roku w USA. Jego autorem jest amerykański psycholog religii i pastor Wayne Oates, który stawiał na równi uzależnienie od alkoholu i pracy.

Czym właściwie jest pracoholizm? Definicja psychologiczna mówi, że to zespół zaburzeń psychicznych objawiających się obsesyjnym dążeniem do wykonywania pracy i odnoszenia sukcesów zawodowych, kosztem zdrowia i życia prywatnego. Pracoholicy myślą wyłącznie o pracy i przeznaczają jej każdą wolną chwilę, a cele życiowe zastępują celami zawodowymi. Wymagania, jakie sobie stawiają, są nie do spełnienia, a każdy sukces to tylko bodziec do jeszcze bardziej wyśrubowanych osiągnięć.

Pracoholizm – co mówią statystyki?

Nie sposób zdać sobie sprawę z powszechności zjawiska bez poznania statystyk dotyczących pracowników w Polsce. Z raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju wynika, że Polacy są na piątym miejscu pod względem ilości przepracowanych godzin w ciągu roku, wyprzedzając Niemcy, Holandię, Francję, czy też Wielką Brytanię. Oczywiście ilość przepracowanych godzin nie świadczy o pracoholizmie w miejscu pracy, jednak może prowokować jego rozwój.

Badania przeprowadzone przez CBOS pokazują, że aż 19% pracowników w naszym kraju, jest zagrożonych obsesyjnym uzależnieniem od pracy. Ponad 35% zatrudnionych to osoby zagrożone w niskim stopniu. Natomiast „bezpiecznych” jest jedynie 45% ludzi aktywnych zawodowo.

Sprawdź również: Depresja

Pracoholizm – uzależnienie czy ambicja?

Przede wszystkim warto pamiętać, że nie każda osoba poświęcająca się swojej pracy jest pracoholikiem. Część osób po prostu lubi to co robi, dlatego wykonuje swoje obowiązki z większym zaangażowaniem, niż przeciętny pracownik w ich biurze. Nie można zapominać, że sukces i kariera zawodowa to bardzo ważny element naszego życia, dzięki któremu możemy karmić swoje ambicje i zapewniać coraz lepszy byt.

Jednak w niektórych przypadkach oddanie dla wykonywanej pracy rodzi problemy psychiczne i zaburza codzienne funkcjonowanie w rodzinie i społeczeństwie. To właśnie tam, gdzie kończy się ambicja – zaczyna się pracoholizm.

Pracoholizm – przyczyny

Dlaczego tak wiele osób popada w pracoholizm? Przyczyny, które wymienia się najczęściej to:

• nadmierny perfekcjonizm – najczęściej jest on połączony z brakiem umiejętności podejścia z dystansem do powierzonych zadań. Osoba taka uważa, że tylko pracując ponad siły, może należycie wypełnić swoje obowiązki;
• brak dojrzałości emocjonalnej – problem ten powoduje kłopoty w życiu prywatnym, głównie brak umiejętności nawiązywania relacji z ludźmi. Braki te mają zostać zrekompensowane właśnie przez nadmierne oddanie pracy;
• niestabilna samoocena – część pracoholików uzależnia poczucie własnej wartości od wyników, które osiągają w pracy. Rozpaczliwie próbują oni pokazać otoczeniu, że są uzdolnionymi, wartościowymi i ambitnymi osobami;
• zaburzenia – pracoholizmowi często towarzyszą zaburzenia takie jak osobowość narcystyczna lub obsesyjno-kompulsywna;
• problemy finansowe – wydawać by się mogło, że spędzanie wielu godzin na działaniach zarobkowych jest zupełnie normalne. To prawda, jednak czasem nawet po ustabilizowaniu sytuacji finansowej dalej nie potrafimy znaleźć czasu dla siebie. Dodatek za nadgodziny nie jest wart osłabieniu relacji z rodziną czy partnerem.

Pracoholizm – objawy

Kiedy zatem możemy zacząć podejrzewać, że popadliśmy w pracoholizm? Objawy wyznacza Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób. Są to:

• skoncentrowanie na pracy większości myśli, celów i wyobrażeń,
• znaczne zmniejszenie satysfakcji z wykonywanej pracy,
• niezdolność do przerwania pracy związana z lękami i stanem ciągłej niepewności,
• duży i niekontrolowany wzrost zaangażowania w pracę,
• problemy z zachowaniem kontroli nad swoimi działaniami – ustalenie ilości czasu spędzanego w pracy staje się ciężkie,
• kłopoty w relacjach ze społeczeństwem i najbliższymi.

Jeżeli przynajmniej trzy wymienione kryteria odnoszą się do funkcjonowania pacjenta, prawdopodobnie można mówić o pracoholizmie. Diagnoza powinna jednak zostać wystawiona przez psychologa lub psychiatrę, który w sposób obiektywny przebada przypadłość zaniepokojonego pracownika.

Zobacz: Odpoczynek. Kilka sposobów na efektywny relaks po pracy

Pracoholizm – skutki

Pracoholizm a życie rodzinne

Szczególnie negatywny jest wpływ pracoholizmu na życie rodzinne. Uzależnienie od pracy osłabia więzi z bliskim, ponieważ pracoholik poświęca swoje relacje prywatne dla pracy oraz unika konfrontacji z problemami, jakie pojawiają się w sferze rodzinnej. Przestaje on troszczyć się o jakość kontaktu z rodziną czy przyjaciółmi, staje się odległy i zdystansowany. Dla pracoholika to praca, a nie rodzina jest priorytetem. Jego styl życia odczuwa nie tylko partner, ale również dzieci. Nawet, jeśli rodzic jest obecny w domu, często mają one poczucie, że jest on od nich emocjonalnie oddalony. Dzieci pracoholików wyrastają w domach, gdzie ceniona jest przede wszystkim praca. Rzadko są w stanie sprostać stawianym wobec nich oczekiwaniom. Nie mogą również liczyć na dumę rodzica, który docenia tylko odniesione sukcesy.

Pracoholizm w związku

Pracoholizm jednego z partnerów jest ogromnym wyzwaniem dla związku. Pracoholik nie utrzymuje stabilnej więzi emocjonalnej z drugą osobą. Uczucie i pożądanie ulegają osłabieniu, a obie strony stają się dla siebie mniej atrakcyjne. Osoby nadmiernie skupione na swoich obowiązkach zawodowych, które dodatkowo przynoszą pracę do domu, mają skłonność do ignorowania partnera oraz jego potrzeb. Unikają oni rozmów na temat problemów, wyrażania uczuć, a także przestają okazywać bliskość drugiej osobie. Co ciekawe, często stosują oni taką formę komunikacji, która polega na tym, że nie komunikują się wprost z daną osobą, ale przez innych, np. z żoną poprzez dzieci.

Pracoholizm a zdrowie fizyczne i psychiczne

Pracoholizm niesie za sobą poważne problemy nie tylko w sferze relacji rodzinnych czy miłosnych, ale również zdrowia fizycznego. Osoby nadmiernie zaangażowane w swoją pracę borykają się z przewlekłym stresem, który prowadzi do obniżenia odporności organizmu. Żyją oni w ciągłym napięciu, są rozdrażnieni, przemęczeni, narzekają na bezsenność, bóle głowy i drażliwość. Wszystko to jest wynikiem przeciążenia. Pracoholizm zwiększa ryzyko zawału serca, depresji czy zaburzeń lękowych.

Sprawdź również: Dlaczego warto odpoczywać?

Pracoholizm – leczenie

Tak jak wiele zaburzeń psychicznych pracoholizm jest ciężko ocenić w sposób obiektywny. Zazwyczaj osoba dotknięta schorzeniem widzi problem dopiero wtedy, gdy zaczyna on wchodzić w zaawansowane stadium. Wiele uzależnień charakteryzuje się tym, że osoba dotknięta zauważa problem później od innych. Nic w tym dziwnego, ponieważ większość z nas boi się przyznać do swoich słabości i nie akceptuje utraty kontroli nad własnym życiem.

Jak leczyć pracoholizm? Uzależnienie od pracy w zaawansowanej formie powinno się skonsultować z psychiatrą, który po przeprowadzeniu testu na pracoholizm, zaproponuje konkretne leczenie i środki farmaceutyczne. Niezbędna może być również psychoterapia, która pomoże uzależnionej nauczyć się samokontroli, zmienić zniekształcony obraz samego siebie, radzenia sobie z emocjami, oraz nawiązywania i utrzymywania cennych więzi społecznych.

Pracoholizm – zapobieganie

Uzależnieniu od pracy można zapobiegać, wytyczając sobie granice i analizując stopień zaangażowania w pracę. Najprawdopodobniej to nie my zauważymy problem jako pierwsi, a osoby z najbliższego otoczenia, które mogą spojrzeć na sprawę z punktu widzenia trzeciej osoby. Warto zaufać ocenie innych i dać sobie szansę na walkę z pracoholizmem. Jak pomóc sobie, gdy podejrzewamy, że możemy być uzależnieni od pracy? Oto garść porad:

1. pilnowanie czasu – osiem godzin zazwyczaj wyczerpuje nasze siły i zasoby kreatywności, więc lepiej odpuść sobie dobrowolne nadgodziny. Postaraj się wyjść z biura punktualnie. Dla większej motywacji spróbuj zorganizować sobie zajęcia od razu po pracy, np. ćwiczenia z trenerem na siłowni. Jeśli będą to zajęcia płatne, to z pewnością motywacja do regularnego uczestnictwa będzie o wiele większa;
2. wyznaczanie granic – postaraj się wyraźnie rozgraniczyć życie zawodowe od prywatnego. Nie ma ludzi niezastąpionych, więc oddeleguj niektóre zadania. Wytłumacz swoim współpracownikom, że po pracy mogą dzwonić do Ciebie tylko w sytuacjach kryzysowych. Kluczowym jest wyznaczenie czasu dla siebie i rodziny, gdy będziemy niedostępni dla całego świata. Pracoholizm to z definicji zaburzenie między pracą a innymi sferami życia, więc takie odizolowanie się pozwoli na odzyskanie niezbędnej równowagi;
3. znalezienie hobby – jeśli po powrocie do domu nadal myślisz o pracy, znajdź sobie hobby. I to jak najbardziej angażujące, aby nie mieć czasu i ochoty choćby pomyśleć o sprawach zawodowych. Może to być sklejanie modeli, prowadzenie bloga, gry komputerowe, haft krzyżykowy lub cokolwiek innego co zajmie Ci jak najwięcej czasu;
4. unikanie mówienia o pracy – jednym z objawów pracoholizmu jest nieustanne mówienie o pracy w czasie wolnym. Spróbuj to pokonać. Jeżeli do walki nie wystarczy ci już nagroda, wymierz sobie karę. Załóż skarbonkę do której będziesz wrzucał określoną kwotę za każdym razem, gdy w swoim czasie wolnym wspomnisz o sprawach zawodowych. W końcu mówienie o pracy przestanie ci się opłacać.

Sprawdź: Wypalenie zawodowe. Jak się z tego uwolnić?