Praca pod wpływem alkoholu – jakie konsekwencje grożą za pracę w stanie nietrzeźwości?

Alkohol w pracy to zawsze zły pomysł. A jakie konsekwencje niesie za sobą praca w stanie nietrzeźwości? Co zrobić, gdy pracownik jest pijany w pracy? W kolejnym odcinku naszego cyklu „Pracodawca to (nie) Twój wróg” ekspertka prawna GoWork.pl tłumaczy, co grozi za wykonywanie pracy pod wpływem alkoholu.

Praca pod wpływem alkoholu – tego błędu nie warto popełniać!

Pijany pracownik to jeden z tych przypadków w pracy, z którym nikt nie miałby ochoty mieć do czynienia. Co zrobić, gdy pracownik jest pijany w pracy? Pracodawca jest odpowiedzialny za przestrzeganie przepisów BHP, dlatego tuszowanie tego typu przypadków może źle się skończyć!

Alkohol w pracy dopuszczalny może być co najwyżej na imprezach integracyjnych, odbywających się poza godzinami pracy. Myślicie, że nikt nie zauważy, bo pracujecie zdalnie? Praca pod wpływem alkoholu zawsze wpływa na efektywność, a może wręcz prowadzić do wypadków. A wtedy konsekwencje mogą być jeszcze poważniejsze!

WARTO WIEDZIEĆ: Badanie alkomatem w pracy – kiedy jest legalne?

Pracownik pod wpływem alkoholu – co robić?

Praca w stanie nietrzeźwości to poważny zawodowy błąd, który może zaważyć na Waszej dalszej karierze. A może to Wasz współpracownik pozwolił sobie na pracę pod wpływem alkoholu, a Wy nie wiecie, co z tym zrobić? Tak czy inaczej, pijany pracownik to problem, którego przełożeni nie mogą bagatelizować.

Jeśli pijany pracownik w pracy popełni błąd w trakcie wykonywania obowiązków, a nawet doprowadzi do wypadku, czekają go legalne konsekwencje. To samo dotyczy potencjalnie agresywnego zachowania, naruszającego normy współżycia w firmie.

SPRAWDŹ TEŻ: Kara finansowa dla pracownika – za co można ją dostać?

Choć zawsze warto próbować rozwiązać sytuację poprzez rozmowę z osobą, która dopuściła się spożycia alkoholu w pracy, większość tego typu przypadków kończy się zwolnieniem dyscyplinarnym. Odzyskanie zaufania pracodawcy może tu być bowiem trudne.

Praca pod wpływem alkoholu – jakie konsekwencje prawne za nią grożą?

W jakiej formie powinien zostać zwolniony pijany pracownik? Czy jeśli zauważymy kogoś podejmującego pracę w stanie nietrzeźwości, mamy obowiązek informować o tym przełożonych? Co o spożywaniu alkoholu w pracy mówi Kodeks wykroczeń i Kodeks pracy?

Na te i inne pytania odpowie ekspertka prawna GoWork.pl – Angelika Kowalczyk.

Jakie konsekwencje grożą za pracę pod wpływem alkoholu?

Przede wszystkim, kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Podstawą do podjęcia takich działań jest ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2019 r.).

Uzasadnione podejrzenie występuje na przykład wtedy, gdy od pracownika wyraźnie czuć woń alkoholu lub jego koordynacja ruchowa jest wyraźnie zaburzona. Warto zauważyć, że aby pracownik nie został dopuszczony do pracy, nie musi znajdować się w stanie nietrzeźwości, ale wystarczy, by znajdował się w stanie po spożyciu alkoholu, czyli już wtedy, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi bądź prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 promila do 0,5 promila (od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza). Stan nietrzeźwości dotyczy z kolei stężenia we krwi powyżej 0,5 promila (powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza).

Warto wiedzieć, że do pracy nie tylko nie można przychodzić w stanie po spożyciu alkoholu, ale również nie można wnosić alkoholu na teren zakładu pracy (art. 16. u.w.t.p.a.). W takiej sytuacji kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona powinny odmówić wpuszczenia na teren zakładu pracy pracownika, chyba że przeprowadzona kontrola nie potwierdzi podejrzenia obecności alkoholu w organizmie pracownika. Wskazującą na jego spożycie wartość podaliśmy powyżej.

Szukasz pracy w Gdyni? Sprawdź najlepsze oferty na GoWork.pl!

Stosowanie się do zakazu pracy po alkoholu jest bardzo ważne nie tylko z perspektywy pracownika, któremu grożą surowe konsekwencje, o których szerzej poniżej, ale również z perspektywy pracodawcy, bowiem, zgodnie z art. 44. u.w.t.p.a. ten, kto wbrew szczególnemu obowiązkowi nadzoru dopuszcza do sprzedawania, podawania lub spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładu pracy, jak również powziąwszy wiadomość o sprzedawaniu, podawaniu lub spożywaniu na terenie zakładu pracy takich napojów, nie podejmie prawem przewidzianego postępowania, podlega karze grzywny. W takiej sytuacji osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo miejsca pracy lub kierownik przez dopuszczenie pijanego pracownika do obowiązków być ukarani karą finansową w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł (art. 283. § 1 Kodeksu pracy).

Praca pod wpływem alkoholu – Kodeks pracy

Praca pod wpływem alkoholu może stwarzać niebezpieczeństwo nie tylko dla samego pracownika, ale również współpracowników, a pracodawca, zgodnie z art. 207. ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeksu pracy, jest obowiązany zapewnić bezpieczne warunki pracy, które dbają o ochronę życia i zdrowia pracowników, co uzasadnia możliwość, a nawet konieczność odesłania pracownika pod wpływem alkoholu do domu. Natomiast podstawowym obowiązkiem pracownika jest, zgodnie z art. 211. Kodeksu pracy, przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy i wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych. Pracownik ma więc obowiązek zastosować się do polecenia przełożonego i oddalić się z miejsca pracy, gdy jest pod wpływem alkoholu.

W świetle art. 108. Kodeksu pracy, za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca może wobec pracownika zastosować karę upomnienia, nagany, a nawet karę pieniężną.

Ponadto, w związku z tym, że, zgodnie z art. 80. Kodeksu pracy, wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za pracę wykonaną, to a contrario nie przysługuje mu ono wtedy, gdy wskutek odesłania do domu w związku ze spożyciem alkoholu tejże pracy nie wykonywał. Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, wynagrodzenie nie przysługuje (art. 81. Kodeksu pracy). Naturalnie więc konsekwencją pracy pod wpływem alkoholu, albo raczej stawienie się do miejsca pracy z zamiarem jej wykonywania, jest po prostu obniżenie wynagrodzenia.

Natomiast jeśli już pracownik pracuje pod wpływem alkoholu i wykona wadliwie produkty lub usługi, to zgodnie z art. 82. Kodeksu pracy, wynagrodzenie mu nie przysługuje lub ulega ono odpowiedniemu obniżeniu, jeżeli nastąpiło jedynie obniżenie jakości produktu lub usługi. Pracownik może oczywiście naprawić swój błąd, tj. usunąć wadliwość produktu, lub usługi i wówczas wynagrodzenie zostanie mu przyznane odpowiednio do jakości tego produktu lub usługi, z tym że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie zostanie przyznane.

Jeżeli pracownikowi dość często zdarza się przychodzić do pracy pod wpływem alkoholu, przez co często musi zostać odesłany do domu, a pracodawca zostaje zmuszony do przeorganizowania pracy w firmie, to nietrudno się domyślić, że jego zaufanie do pracownika, jak również ocena sposobu i jakości wykonywanych przez pracownika obowiązków służbowych, zdecydowanie spadają. W takiej sytuacji całkowicie uzasadnione jest, że pracodawca zdecyduje się rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem z pracownikiem mającym problemy z alkoholem albo za porozumieniem stron, jeżeli pracownik przystanie na zaproponowane warunki.

Sytuacja może jednak okazać się bardziej dotkliwa w skutkach, bowiem w niektórych przypadkach w razie wielokrotnej nietrzeźwości pracownika może dojść nawet do rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Zgodnie z art. 52. § 1 Kodeksu pracy, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (zwolnienie dyscyplinarne) w razie:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

O ciężkim naruszeniu podstawowych obowiązków pracowniczych możemy mówić np. wtedy, gdy pracownik przez alkohol nie stawia się bez usprawiedliwienia w miejscu pracy lub stawia się do pracy, ale swoje obowiązki wykonuje niewłaściwie, tym samym narażając lub, co gorsza, powodując znaczne szkody po stronie pracodawcy.

Pracownik pod wpływem alkoholu, który zakłóca porządek w miejscu pracy poprzez np. wszczynanie awantur, a już w szczególności z osobami trzecimi (np. klientami), godząc tym samym w dobro zakładu pracy, również może zostać zwolniony dyscyplinarnie.

Jeżeli pracownik np. pełni funkcje publiczne, gdzie wymagana jest niekaralność i nieposzlakowana opinia, popełnia przestępstwo pod wpływem alkoholu, nawet poza miejscem pracy, np. powodując wypadek ze skutkiem śmiertelnym wskutek jazdy po alkoholu, zaś przestępstwo to zostanie stwierdzone prawomocnym wyrokiem, to pracownik taki również może zostać zwolniony dyscyplinarnie.

Sytuacja utraty prawa jazdy wskutek jazdy po alkoholu również może stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z pracownikiem spożywającym alkohol, jeżeli wykonuje np. zawód kierowcy, bowiem stanowi to zawinioną przez pracownika utratę koniecznych uprawnień do wykonywania pracy na tym stanowisku, tj. prawa jazdy.

Należy również zauważyć, że pracodawca może zwolnić dyscyplinarnie także pracownika, jeżeli:

1) jego niezdolność do pracy wskutek choroby (w tym przypadku również jakiejkolwiek choroby wywołanej nadmiernym spożyciem alkoholu, np. wątroby) trwa:

a) dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;

2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc (art. 53. § 1 Kodeksu pracy), czyli np. w sytuacji, gdy pracownik leczy się w ośrodku uzależnień.

Spożywanie alkoholu w pracy – art. 70. Kw

Konsekwencje za pracę pod wpływem alkoholu nie sprowadzają się jedynie do tych określonych powyżej, tj. wynikających z prawa pracy. Zgodnie bowiem z art. 70. ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń, ten, kto wbrew obowiązkowi zachowania trzeźwości znajduje się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego, lub innej podobnie działającej substancji lub środka i podejmuje w tym stanie czynności zawodowe, lub służbowe, podlega karze aresztu lub grzywny. Co ciekawe, w razie popełnienia takiego wykroczenie możliwe jest orzeczenie podania tegoż orzeczenia do publicznej wiadomości w szczególny sposób.

Czy poza zwolnieniem dyscyplinarnym pracodawca ma prawo wyciągnąć wobec takiej osoby dodatkowe konsekwencje, jeśli np. popełniła błąd w trakcie wykonywania pracy w stanie nietrzeźwości?

Zgodnie z art. 114. Kodeksu pracy, pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy (a więc np. wykonując pracę pod wpływem alkoholu będąc świadomym możliwych skutków), wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną.

Odszkodowanie dla pracodawcy ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (art. 119. Kodeksu pracy).

Jeżeli pijany pracownik po alkoholu wyrządzi szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca (art. 120. Kodeksu pracy), zaś pracownik w takiej sytuacji ponosi odpowiedzialność wobec pracodawcy na zasadach wskazanych powyżej.

Czy jeśli zauważę osobę pod wpływem alkoholu w pracy, mam obowiązek to zgłosić?

Zgodnie ze wspomnianym już art. 211. Kodeksu pracy, przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie.

Ponadto, zgodnie z art. 100. § 2 pkt 4, pracownik jest obowiązany w szczególności dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę i przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Można zatem stwierdzić, że jeżeli współpracownik zauważy, że inny pracownik pracuje po alkoholu, wskutek czego jego zdrowie lub innych współpracowników jest, lub może być zagrożone (np. podczas pracy na wysokości, na budowie czy podczas kierowania pojazdem) lub może godzić w dobro zakładu pracy, lub narazić pracodawcę na szkodę (np. pracownik pod wpływem alkoholu może wysłać poufne dane mailem do osoby nieuprawnionej) czy doprowadzić do zniszczenia mienia (np. podczas pracy z udziałem maszyn), to ma obowiązek zgłosić pracodawcy nietrzeźwość współpracownika.

Kontrola trzeźwości – nowe przepisy

Od 21 lutego 2023 roku wprowadzono nowelizację przepisów Kodeksu pracy, które dotyczącą kontroli trzeźwości pracowników przeprowadzanych przez pracodawcę. Regulują one zakres działania w takich sytuacjach i osoby upoważnione do wykonania kontroli trzeźwości.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika określa warunki i metody przeprowadzania przez pracodawcę oraz przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, lub zlecanych przez ten organ badań na obecność alkoholu, lub obecność środków działających podobnie do alkoholu (środków odurzających). Na podstawie rozporządzenia można określić, że:

• badanie na obecność alkoholu obejmuje badanie wydychanego powietrza lub badanie krwi;
• na żądanie pracownika wynik badania należy zweryfikować, wykonując drugi pomiar;
• z badania sporządza się protokół zawierający m.in. dane osoby badanej i przeprowadzającej badanie, wynik pomiarów, datę i miejsce badania oraz informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania.

Zasady przeprowadzania kontroli trzeźwości

Badanie stanu trzeźwości pracownika opisuje art. 22(1c). o Przesłankach wprowadzenia i sposobie przeprowadzenia kontroli trzeźwości pracowników Kodeksu pracy. Znajdziemy w nim powody, dla których pracodawca może przeprowadzić kontrolę trzeźwości. Brzmi ona następująco:

„§ 1. Jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników.

§ 2. Kontrola trzeźwości nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika”.

Dodatkowo wskazano, czym należy przeprowadzić kontrolę trzeźwości:

„§ 4. Kontrola trzeźwości obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie”.

Informacja o kontroli trzeźwości

Biorąc pod uwagę nowe przepisy, przeprowadzenie kontroli trzeźwości wiąże się z odpowiednim powiadomieniem o tym pracowników. Tutaj ustawa mówi:

„§  10. Wprowadzenie kontroli trzeźwości, grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości i sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy”.

Ponadto o wprowadzeniu kontroli trzeźwości pracodawca musi poinformować pracowników przynajmniej 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. Dodatkowo przy zatrudnianiu pracownika, który na swoim stanowisku będzie objęty obowiązkiem kontroli trzeźwości, pracodawca powinien przekazać informacje o procedurze jeszcze przed podjęciem pracy, w formie papierowej lub elektronicznej.